Nhân tới tiết Trung thu mừng Thánh Mẫu đản sinh, xin gửi tới bạn đọc một bản Địa Tiên Thánh Mẫu văn hay còn gọi là Bóng Giăng Loan lời cổ mà xưa kia các cụ vẫn thường sử dụng để hát văn thờ hoặc hát văn thi.

Điều đặc biệt không phải người cung văn nào cũng biết là bản văn này thường hay được hát vào thời điểm nào trong một vấn hầu, hoặc khi nào trong năm. “Bóng Giăng Loan” hay “Bóng Gương Loan” là câu thơ tả mặt trăng tròn đày vào Rằm tháng 8. Ngày Rằm tháng 8 là ngày Thánh Mẫu giáng sinh. Vậy nên cung văn xưa thường chỉ hát bản văn Địa Tiên Thành Mẫu vào tiết Thu, còn ngày thường thì sẽ hát thình bóng câu văn khác.

Xem thêm:

Bản văn Bóng Giăng Loan – Địa Tiên Thánh Mẫu Văn

Xe phượng từ vâng sắc Ngọc Hoàng
Giáng sinh Lê Thị dấu Tiên Hương
Hây hây mặt ngọc phô nền trắng
Rạng rỡ môi son ánh nhị vàng

Hiển hách đã vang trong phủ Nghĩa
Anh linh nổi tiếng chốn Sòng Sơn
Từ vâng ngọc ấn gia phong tặng
Náo nức xa gần khắp bốn phương

Bóng gương loan mẫu đơn một đoá
Gió lay mành hương xạ thoảng đưa
Có chầu nguyệt điện tiên xưa
Lánh miền cõi tục phận ưa Nam Thành

Kiếp giáng sinh vào nhà Lê thị
Cải họ Trần dấu khí Tiên Hương
Vốn sinh có vẻ phi phương
Giá danh đòi một hoa vương khôn bì

Giá so Tống Tử ,Tề Khương ai bì
Ngụ thai quê Phủ Dày Thiên Bản
Phủ Nghĩa Hưng là quán Sơn Nam
Trẻ thơ chưa biết duyên phàm
Đeo kinh còn vết để làm dấu thiêng

Tuổi tới niên cài trâm, giắt lược
Kết duyên lành quê phước một nơi
Gối chăn vừa mới quen hơi
Ai ngờ dưới nguyệt sảy rơi tơ hồng

Đạo cương thường còn đang thương nhớ
Bỗng hoa hài lại trở gót tiên
Giờ dần mồng ba tháng thìn
Đôi mươi mốt tuổi rẽ duyên trần phàm

Ấy ai làm chăn thương gối thảm
Kiếp hay nguyền lãnh đạm về đâu
Lang quân dạ rối đòi nao
Thung huyên nào biết thảm sầu mấy cơn

Rầy Thánh đã cung Tiên Nguyệt quế
Dễ xui lòng trần thế xót xa
Có phen Tiên lại nhớ nhà
Bỗng thời Tiên ở đường xa ngự về

Thăm bản quê thung huyên đất nước
Cửa nhà chồng sau trước mọi nơi
Thăm rồi Tiên lại ra chơi
Đồi Ngang – Phố Cát là nơi duyên lành

Ca tính tình, tiếng tơ, tiếng trúc
Thương một người bạc phúc dân ngây
Cho nên Tiên mới thử tay
Dễ đâu mà lánh, khôn thay mà phòng

Sự mơ mòng thực hư nhường giới
Lòng trần gian mê muội biết đâu
Tuy rằng hồn phách nhiệm màu
Khuôn thiêng tích để đã lâu đến rày

Cũng nhiều ngày cưỡi mây nương gió
Vào Nghệ An sẵn có nhân duyên
Nước non khéo kết nên nguyền
Chốn thanh cảnh lịch kết duyên cũng vừa

Ấy duyên xưa hay là nợ mới
Hội phi thường Thánh mới sinh con
Tuổi vừa ba, bốn khôn ngoan
Hiềm đâu Thánh lại để con cho chồng

Chữ sắc không xem thường mới biết
Lấy của gì là kiếp là chăng
Tính thiêng không ngại gió trăng
Ai ngờ phút hợp, phút tan nữa hoài

Song vật nài làm chi cho khổ
Đứng duyên lành sẵn có nhiều nơi
Thăm rồi Tiên lại ra chơi
Cây cao bóng mát là nơi giữa đường

Giếng âm dương xưa nay trong sạch
Khi nắng mưa trợ khách đường xa
Đồi Ngang Phố cát vào ra
Đôi khi giáp cõi Thanh Hoa đất lành

Chốn cảnh thanh Tiên thường ngự đấy
Khách vãng lai tự ấy mới hay
Cho nên Tiên mới ra tay
Một ngày khôn vái hai ngày khôn van

Khách thác oan phải nhiều phi mệnh
Bèn sai ra đội lệnh nhà vương
Ngự tình kíp giận khôn lường
Sai binh mã tới Đồi Ngang tiễu trừ

Súng phá lên vang như sấm động
Dấu thiêng nào dám chống quốc uy
Chúa bèn ngự thiện lánh đi
Than rằng má phấn đâu bì trượng phu

Sao không xét âm dương nhị lý
Lại ra điều lấy ý nạt nhau
Lệnh Trời ai dám chi đâu
Còn ai ở thế biết nhau sau này

Chốn am mây từ ngày nguy biến
Ai còn kẻ dâng tiến đèn hương
Nền xưa hiu quạnh tuyết sương
Trăng hoa giãi tỏ quyên vàng còn chen

Các bạn Tiên về tâu Thượng Đế
Có Tiên chầu Thánh Mẫu ngự chơi
Đồi Ngang Phố Cát nghỉ ngơi
Lầm con mắt tục ra người bạo hung

Đã phá tuông nơi ăn chốn ở
Lại ra điều càn rỡ nhuốc nha
Ngọc Hoàng ngự chỉ phán ra
Đào, Lan, Quế, Huệ bách hoa mọi nàng

Xuống Đồi Ngang thăm chầu Tiên Thánh
Xem Tiên chầu đức chính ra sao
Phán rằng phẩm trật Thiên Tào
Mà sao trần thế hỗn hào tam phân

Trách thôn dân những người ở đấy
Sao con Trời dám lấy làm khinh
Sơn xuyên đòi lại bách linh
Gia uy sẽ thử anh linh bõ bèn

Chớ sát hại nhân gian chi quá
Trời là cha ,thiên hạ là con
Ví dầu đua mạnh tranh khôn
Thời nhân gian đó ai còn dám đương

Vua Ngọc Hoàng phán lời nhân thứ
Các cung Tiên vâng cứ ra đi
Tới nơi hỏa tốc tinh phi
Trước thời thăm Thánh, sau thời trách dân

Đã yêu phàn càng thêm yêu nghiệt
Quở dân phàm sợ khiếp hơn xưa
Dân mong lập điện lên thờ
Bách quan đội lệnh sau xưa cho tường

Chốn Đồi Ngang thờ chầu Tiên Thánh
Tự hương tàn, khói lạnh nhường nay
Lấy làm khuất mắt khôn hay
Gia uy thời cũng nhiều người sợ kinh

Tâu Thánh minh ngự qua nhời ấy
Lập Đền thờ tự đấy mới yên
Người đâu quái dị nồng nàn
Xót thương dân tục lầm than phải tùy

Sắc tức thì tặng pPhong Chế Thắng .
Biển vàng treo “Thượng Đẳng Tối Linh”
Muôn dân từ đấy sợ kinh
Mới hay phép Thánh anh linh, nhiệm màu

Khắp đâu đâu nức danh từ đấy
Ai kẻ còn dám lấy làm khinh
Dù lòng hiển thánh anh linh
Đến đâu thời đấy hãi kinh giờn giờn

Cũng có cơn hiền lành vui vẻ
Phấn điểm trang chải rẽ thanh tao
Dù khi thất ý nơi nao
Dường con sư tử bào hao dậy giàng

Thêm đôi bà chầu Quỳnh, chầu Quế
Ấy là trong nghĩa đệ thân huân
Hôm mai chầu chực áo khăn
Uy nhờ Tiên Thánh có phân nồng nàn

Rầy Mẫu đã về ngàn nhân đức
Quyền đôi bà xem xét trang nghiêm
Có khi nương gió thác rèm
Ai nương bóng Thánh càng thêm não nùng

Cũng có khi quyền chung tiệm nhớ
Cũng có khi qua nhớ lại thôi
Thương khi duyên chắp phận xui
Ban tài, ban lộc, ban ngôi, ban quyền

Kẻ lỗi nguyên càng thêm lầm nhỡ
Có lòng tin khấn khứa truyền tha
Trọn bề phách nguyệt hồn hoa
Đã nên một cảnh yên hà có danh

Xưa Thánh chốn yên lành cùng ngự
Cũng từng quen Tiên nữ dăm ba
Rẩy chân xuống cõi Sa bà
Khuông phù Ngọc ấn, quản ba giới Thần

Mẫu gia uy cứu nhân độ thế
Trẻ cùng già ai nấy đội ơn
Ban tài, ban phúc, ban nhân
Khuông Phù đệ tử thiên xuân thọ trường.

Kim Thần ca tụng biểu thường
Duy Nguyện giáng lâm thi cảnh phúc

Cách hiểu “Bóng giăng loan” hay “Bóng gương loan” ?

Trong hát văn không phải cung văn nào cũng thuộc hết được lời văn hay hiểu hết được ý nghĩa của các câu văn. Ngay như bản văn Địa Tiên Thánh Mẫu trên đây, cũng có cung văn hát chưa chính xác.

Nếu tìm hiểu về tiểu sử Đức Thánh Mẫu và khi nghe cung văn hát rằng:

“Bóng giăng loan mẫu đơn một đóa
Gió lay mành hương xạ thoảng đưa”

Thì sẽ hiểu là đang nói về việc Thánh Mẫu giáng sinh vào giữa tiết mùa Thu, ngày trăng rằm tháng 8.

Còn khi cung văn hát câu:

“Bóng gương loan mẫu đơn một đóa
Gió lay mành hương xạ thoảng đưa”

Cách hiểu sẽ là đang tả thanh đồng đang thỉnh bóng Mẫu trước bàn loan giá ngự. Sẽ dễ dàng thấy trên bàn ngự có đặt một tấm gương tròn có trạm khắc hình chim loan, chim phượng. Và cũng là để ví von sắc đẹp của Thánh Mẫu như chim loan, chim phượng.