Phủ Dầy vắng bóng cụ đồng Trần Thị Duyên, người nặng lòng giữ gìn tín ngưỡng thờ Mẫu

Sinh ra và lớn lên trên quê hương Vụ Bản – vùng đất địa linh có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời, có Quần thể di tích lịch sử – văn hóa Phủ Dầy gắn với huyền tích nơi giáng sinh của Thánh Mẫu, cố đại lão đồng đền Nghệ nhân nhân dân Trần Thị Duyên (cụ Đức) đã tận hiến trọn đời mình với bao vất vả, thăng trầm để gìn giữ, bảo tồn và phát huy di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt.

Cụ đồng Trần Thị Duyên, người nặng lòng giữ gìn tín ngưỡng thờ Mẫu.

Là người nắm giữ những yếu tố quan trọng trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, cụ luôn tâm niệm và cố gắng gìn giữ, trao truyền những giá trị nhân văn tốt đẹp hàm chứa trong dòng chảy của di sản qua năm tháng. Theo học thực hành nghi lễ chầu văn từ năm 1946, đến năm 1975, cụ Duyên thụ pháp làm thầy (trình đồng mở phủ), rồi làm thủ nhang Phủ Chính Phủ Dầy. Nặng lòng với tín ngưỡng thờ Mẫu, từ năm 1976 đến nay, cụ Duyên đã truyền dạy cho các đệ tử, học trò những phép tắc, chuẩn mực trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Đến nay, số lượng đệ tử, học trò mà cụ đã truyền dạy lên tới hơn 1.500 người, trong đó có nhiều nghệ nhân, nay đã là NNƯT là những đồng đền, thủ nhang, sinh hoạt tại khắp các đền, phủ, điện trong và ngoài tỉnh.

Từ năm 2012 đến năm 2016, cụ Duyên đã tham gia thực hành di sản và đóng góp tích cực phục vụ nhiệm vụ xây dựng các hồ sơ để trình Bộ VH, TT và DL, UNESCO ghi danh di sản văn hóa phi vật thể, gồm 2 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Lễ hội Phủ Dầy và Nghi lễ Chầu văn của người Việt, 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại: Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.

Hiện nay, các tài liệu ghi chép về tín ngưỡng thờ Mẫu, các phép tắc, quy chuẩn trong thực hành di sản này rất hạn chế, nên việc truyền dạy chủ yếu bằng phương pháp truyền miệng. Là thanh đồng, nghệ nhân cao tuổi, NNND Trần Thị Duyên nắm giữ nhiều tri thức liên quan đến thực hành di sản với các nghi lễ như: Đàn lễ Tam phủ Thục mệnh, Đàn lễ Điền hoàn Tứ phủ, Đàn lễ Kiều năm quan, Đàn ngả quạt, Đàn lễ nhập tự, Đàn lễ Kiều thỉnh Thánh Mẫu, Đàn lễ Tứ phủ trình đồng… NNND Trần Thị Duyên luôn tâm niệm, mọi việc lớn nhỏ trong thực hành tín ngưỡng đều phải tuân theo phép tắc “làm lính có công, làm đồng có phép”. Tất cả các phép tắc đó đều lấy sự tôn kính làm đầu “hầu Thánh như hầu Vua”.

Với những đóng góp lớn lao của mình, Cụ đồng Trần Thị Duyên đã được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu cao quý “Nghệ nhân nhân dân”, tuy nhiên phía sau danh hiệu tôn vinh ấy là những cống hiến trọn cuộc đời, với bao vất vả thăng trầm mà nghệ nhân ưu tú Trần Thị Duyên đã trải qua để gìn giữ, phát huy di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Nắm giữ những yếu tố quan trọng trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, nghệ nhân Trần Thị Duyên luôn tâm niệm và cố gắng gìn giữ, trao truyền những giá trị nhân văn tốt đẹp hàm chứa trong dòng chảy của di sản qua năm tháng. Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Ngày 28/2/2024, thuận lẽ vô thường, cụ đã về quy chầu Mẫu Vương. Nguyện cầu hương linh cụ vãng sanh Tây phương cực lạc quốc. Chúng con nhất tâm cảm niệm công đức của cụ đã gìn giữ Đạo pháp, xây dựng Phủ Dầy khang trang tố hảo cho con cháu đời đời lễ hương.