Cô Tư Ỷ La,  Cô Tư Địa Phủ hoặc là Cô Tư Tây Hồ là vị thánh Cô thứ tư thuộc hàng Tứ phủ Thánh Cô trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, sau Cô Bơ Thoải và trước Cô Năm Suối Lân. Cô Tư rất linh thiêng, hy vọng qua bài viết dưới đây ban biên tập xin tổng hợp gửi đến bạn đọc một số thông tin về vị thánh cô thứ tư này.

“Phủ Dầy trảy hội tháng ba
Sòng Sơn tháng chín kiệu hoa sẵn sàng
Thỉnh Cô trắc giáng bản đàn
Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.”

Sự tích Cô Tư Tây Hồ

Cô Tư Tây Hồ còn một danh hiệu khác là Cô Tư Tứ Tổng Tây Hồ. Dựa theo tên danh hiệu, có thể đoán rằng Cô từng giáng hiện tại đất Tây Hồ, Hà Nội. Hiện nay trong Phủ Tây Hồ và đình Tứ Liên cách Phủ Tây Hồ hơn 2 km đều có ban thờ Cô Tư. Dân gian vẫn còn câu ca:

“Ai ơi Tứ Tổng Tây Hồ
Hỏi thăm cho tới đền thờ Cô Tư”

Phủ Tây Hồ nằm tại ven bờ Hồ Tây, địa chỉ số 52 Đặng Thai Mai, phường Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội. Nơi đây chính thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh (nên gọi là Phủ), chỉ cách trung tâm thành phố khoảng 4km về phía Tây, ngoài ra trong phủ còn có các ban Tam phủ công đồng, Tứ phủ vạn linh, Hội đồng các quan, Quan Âm Bồ Tát, Ngọc Hoàng Thượng Đế và Tam tòa Thánh Mẫu.

Với cổng Tam Quan cao rộng cùng khuôn viên rộng rãi, quy mô lớn nhất cùng các công trình kiến trúc như Điện Sơn Trang, ở phía bên trái là lầu Cậu còn phía bên phải có lầu Cô. Lầu Cậu, lầu Cô tuy nhỏ nhưng thiết kế mang đậm kiến trúc tâm linh. Câu đối đắp nổi ở hai bên thể hiện nhiệm vụ cao cả của Cậu và Cô đối với Thánh Mẫu: Hộ vệ hoàng cung dương hách trạc/ Tùy tòng Mẫu giá hiển uy linh.

Sự tích Cô Tư Ỷ La

Khác với các vị thánh cô khác trong hệ thống Tứ Phủ, Cô Tư Ỷ La là một trong các Cô Sơn Trang theo hầu Mẫu Thượng Ngàn trên đất Tuyên Quang. Khi Mẫu ngự tại đó, nhân dân lập đền thờ Mẫu Ỷ La nên cô Tư hầu cận bên Mẫu vì vậy cũng được gọi là Cô Tư Ỷ La.

Cô Tư Ỷ La vốn là con gái vua Đế Thích chính cung, cô vâng lệnh vua cha theo hầu Mẫu Thượng Ngàn tại đất Tuyên Quang. Tương truyền, Cô Tư xinh đẹp, dịu dàng, giỏi giang nên Mẫu rất yêu quý cô thường cho cô theo hầu cận bên cạnh mình. Do đó, tại đền Mẫu Ỷ La, Cô Tư Ỷ La được thờ tại chính cung cận kề Mẫu Thượng Ngàn.

Hương thơm thấu chín tầng trời
Cô Tư thượng ngự chính nơi bản đền
Hội đàn thập nhị cung tiên
Cô Tư ngự áo hoa hiên dịu dàng

Sự tích Cô Tư Địa Phủ

Hiện nay có rất ít thông tin kể về vị thánh cô này, không có nhiều thần tích về Cô Tư Địa Phủ, dân gian chỉ biết rằng Cô là một trong bốn Thánh Cô khâm sai. Nhiều người cho rằng Cô Tư Địa Phủ là tên gọi khác của cô Tư Ỷ La hay Cô Tư Tây Hồ. Tuy nhiên, theo lập luận bên dưới đây thì có thể các cô là những thánh cô khác nhau.

 

    >>> Đọc thêm: Cô Bơ Thoải Phủ  Sự tích, văn khấn, tiệc cô Bơ Thoải

Cô Tư Địa Phủ, Cô Tư Tây Hồ, Cô Tư Ỷ La có phải là một ?

Trong suy nghĩ của nhiều người cho rằng, Cô Tư trong hàng Tứ Phủ Thánh Cô là Cô Tư Ỷ La là Cô Tư Địa Phủ hay Cô Tư Tây Hồ là một danh hiệu khác của cô. Đình Tứ Liên là nơi thờ vọng cô Tư Ỷ La. Quan điểm này có thể là không chính xác vì theo tín ngưỡng Tứ Phủ, vị thánh cô thứ tư thuộc miền Địa Phủ, cô hầu Mẫu Liễu Hạnh và có trang phục có màu vàng đặc trưng.

Tuy nhiên, Cô Tư Ỷ La lại là một trong Thập Nhị Thánh Cô Sơn Trang cùng với Cô Cả Núi Dùm, Cô Bơ Thượng Ngàn,… tức là những tiên cô có nhiệm vụ theo hầu Mẫu Thượng Ngàn. Bởi vậy, Cô Tư Ỷ La thuộc miền Nhạc Phủ chứ không phải Địa Phủ.

Vì vậy Cô Tư Tây Hồ thuộc Tứ Phủ Thánh Cô có thể khác với Cô Tư Ỷ La hoặc Cô Tư Địa Phủ.

Hầu giá Cô Tư Địa Phủ, Cô Tư Tây Hồ, Cô Tư Ỷ La

Trong hàng Tứ Phủ Tiên Cô, Cô Tư Ỷ La thường hiếm khi thấy ngự về đồng nên nếu nói về y phục cũng như cung cách khi hầu giá Cô Tư hiện giờ là rất khó. Tuy nhiên theo giá hầu đồng thì có thể khi hầu giá Cô Tư Ỷ La thường khi về ngự Cô thường mặc y phục xiêm áo màu vàng nhạt hoặc màu xanh, tóc cài hoa trâm, tai đeo khuyên vàng.

“Hội đàn thập nhị cung tiên.
Cô Tư ngự áo hoa hiên dịu dàng,
Khăn thêu long phượng sắc vàng,
Hoa trâm cài tóc khuyên vàng đeo tai.
Nhiễu thêu, cườm đính, phượng hài,
Quạt trầm e thẹn đan đài bước ra.”
―Văn chầu Cô Tư Địa Phủ

Cô Tư Địa Phủ hiếm khi ngự đồng. Khi về Cô cầm quạt khai cuông, múa mồi, múa quạt.

“Xoè hoa đôi cánh quạt trầm,
Quạt cho tan biến tham sân khổ nàn.
Xoè hoa đôi cánh quạt vàng,
Quạt cho bốn chữ an khang thọ trường.
Xoè hoa đôi cánh quạt hương,
Quạt cho bát hướng tứ phương thái hoà.
Phúc lành đưa đến gần xa,
Quân thần đồng thuận âu ca thái bình.”
―Văn chầu Cô Tư Ỷ La

Bản văn Cô Tư Ỷ La

Hương thơm thấu chín tầng trời
Cô Tư thượng ngự chính nơi bản đền
Hội đàn thập nhị cung tiên
Cô Tư ngự áo hoa hiên dịu dàng
Khăn thêu long phượng sắc vàng
Hoa trâm cài tóc khuyên vàng đeo tai
Nhiễu thêu, cườm đính, phượng hài
Quạt trầm e thẹn đan đài bước ra
Tả trỗi nhạc hữu dâng hoa
Quần tiên hội nghị đàn ca vang lừng
Xe rồng từ chốn thiềm cung
Cô tư hạ giá ngự đồng thoắt ngay
Phút đâu khói toả mây bay
Cô tư loan giá ngự rầy thung dung
Cô thương đệ tử thanh đồng
Đắng cay mấy nỗi nặng lòng thế gian
Đường trường cách trở gian nan
Khuyến người tu đức vẻ vang muôn đời
An khang trường thọ rạng ngời
Phúc trời lộc bể độ người hữu tâm
Xoè hoa đôi cánh quạt trầm
Quạt cho tan biến tham sân khổ nàn
Xoè hoa đôi cánh quạt vàng
Quạt cho bốn chữ an khang thọ trường
Xoè hoa đôi cánh quạt hương
Quạt cho bát hướng tứ phương thái hoà
Phúc lành đưa đến gần xa
Quân thần đồng thuận âu ca thái bình
Thoắt thôi giở gót thu hình
Địa tiên hoa phủ hoàng đình ngự chơi
Tấu lên Địa Mẫu chính ngôi
Giở về trần giới rong chơi Tây Hồ
Sớm sương lác đác lờ mờ
Chiều chơi lên tới Tam Cờ Ỷ La
Phủ Dầy trảy hội tháng ba
Sòng Sơn tháng chín kiệu hoa sẵn sàng
Thỉnh Cô trắc giáng bản đàn
Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.

Bản văn Cô Tư Tây Hồ

Ngàn xưa lưu dấu Tiên Rồng
Trời Nam sinh thánh Thăng Long hóa thần
Đinh Lê truyền đến Lý Trần
Bao cơn binh cách bao lần phong ba
Kinh kỳ nức tiếng phồn hoa
Anh linh hiển hách Cô Tư Tây Hồ
Bốn mùa lan,huệ nở đua
Hương sen ngào ngạt lý ngư về chầu
Trăng thanh giãi cỏ bên lầu
Sáng soi khắp hết long lâu thủy đình
Tây Hồ sóng gợn lung linh
Một bầu sơn thủy cảnh thanh dị kỳ
Dấu tiên cổ tích còn ghi
Có cô Tư Thoải đi về sớm khuya
Phong tư đức hạnh khác vời
Mẫu ban coi sóc trong ngoài vào ra
Tây Hồ chính quán quê nhà
Cảnh tiên một thú cầm ca,nhạc thiều
Xuân về quả đón,hoa chào
Tay cô vun xới cho đào nở hoa
Bích đào tiến đến vua cha
Đào bạch cô tiến Tam Tòa Mẫu Vương
Hoa lan,hoa huệ,hải đường
Mẫu đơn, thược dược, đỗ quyên, hoa hồng
Chậu quất cô tiến công đồng
Nhân dân thiện tín mắt trông tỏ tường
Quất xanh hoa trắng tỏa hương
Quất chín sắc thắm ánh vàng lung linh
Quất vàng bán khắp thị thành
Ơn cô giáo hóa dân lành từ xưa
Vườn hoa,cây cảnh cổ đồ
Nuôi tằm dệt lụa tiên cô mở đường
Chuông chùa trầm bổng vang vang
Vẳng nghe cô gọi trâu vàng tới nơi
Dấy rằng chuông trống ba hồi
Mẹ con phải kíp tới nơi Cô truyền
Đêm thanh quỳ trước cửa đền
Nghe lệnh cô truyền nổi gió Nam phong
Mát lòng dân khỏi bức nồng
Qua cơn bĩ cực thoát vòng u mê
Dù ai buôn bán trăm nghề
Mười ba tháng tám nhớ về phủ đây
Thương người dạ thảo lòng ngay
Tài ba lỗi lạc sớm cày chiều thơ
Thương người rắc đậu trồng ngô
Xót người cùng khổ bốn mùa ăn đong
Giận ai bạc chảy tiền ròng
Công lao một chút, chỉ hòng tạc bia
Lộc bình tán tán xưa kia
Kiệu hoa, võng lọng, nay về nơi đâu?
Hồ còn rộng, nước còn sâu
Cải tà quy chính trước sau mấy là
Giận phường giảo trá điêu ngoa
Thiệt thòi một chút nói ra phũ phàng
Lời cô chỉ nói rõ ràng
Qua cơn ác mộng, lên đường Thuấn Nghiêu
Ngâm vào chèo đò:
Chiều chiều gió thổi hiu hiu
Trùng trùng sóng bạc sáo diều vi vu
Trăng thanh bẻ lái khoan hò
Bạn tiên rẽ sóng chèo đua trước đền
Cây si bóng mát kề bên
Bạn tiên hội họp trước đền hò ca
Người gần cho chí người xa
Rủ nhau lên Phủ tháng ba hội đền
Anh hùng thanh lịch thuyền quyên
Tâm hương phụng sự một niềm không sai
Thương ai hữu đức hữu tài
Ngư phường nông nghiệp đẹp người đẹp duyên
Tiền nhân vị liễu oan khiên
Tham sân tam nghiệp liên miên tháng ngày
Nhỡn quan thế hệ không hay
Minh đồ hoạ lạc tháng ngày nhuộm nhơ
Tâm chung hoả liệt không cờ
Mê mê sảng sảng trói vò chân tay
Chiêm bao mộng hiện đêm ngày
Báo cho mà biết cô rầy không dung
Thỉnh tu lễ sám tội căn
Thỉnh thánh hội đồng Tư Thoải ngự chơi
Thành tâm tiến bản văn mời
Tây Hồ Cô Thoải ngự vui tức thì

Văn Cô Tư Tây Hồ duyệt trừ cáo chín đuôi

Tục truyền Lãng Bạc xưa kia
Có loài cửu vĩ hồ ly hại người
Mẫu truyền cô kíp vâng lời
Thần thông pháp vũ dẹp loài tà tinh
Trừ yêu yêu hiện nguyên hình
Rõ ràng cửu vĩ hồ tinh khác thường
Dẹp loài yêu quái đã tan
Dạy dân xe chỉ kết làm thủ công
Chỉ ngũ sắc kết làm vòng
Nhớ tết Đoan ngọ đề phòng yêu ma
Nhân dân từ trẻ chí già
Kết quả cầu quả khế quạt hoa năm màu
Kết nhện kết túi tầng sâu
Khánh vòng quả lựu rượu bầu túi thơ
Chỉ ngũ sắc trói yêu tà
Ấy là tục lệ Cô Tư Tây Hồ
Hương thơm hoa ngát lễ nghi
Kim ngân sớ điệp tiến về các cung
Lễ riêng một chiếc thuyền rồng
Lẵng hoa cô quẩy thung dung xa gần
Tây Hồ, Tứ Tổng, Nhật Tân
Ruộng xanh hoa ngát hương xuân trẻ già
Bốn phương thiện tín gần xa
Rủ nhau hội Mẫu tháng ba tìm về
Nghe văn cảnh tỉnh sớm khuya
Tiếng chuông phụ Mẫu vọng về quê hương.

>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube