Cô Chín Thượng Ngàn là vị thánh cô nổi tiếng linh thiêng bậc nhất trong Tứ Phủ Thánh Cô, cô được cho là giáng hiện của Cô Chín Sòng Sơn nơi thượng ngàn. Người ta kể rằng Cô Chín được giang thế 9 lần và hiện thân của cô được rất nhiều tích khác nhau như Cô Chín Giếng, Cô Chín Sòng Sơn, Cô Chín Thượng Ngàn…
“Bóng gương nga soi miền Nam Việt
Gặp bạn hiền ai biết rằng ai
Có tiên than nữ đan đài
Quản cai chín giếng nơi ngoài Sòng Sơn
So bề tài sắc ai hơn
Hoa ghen mặt ngọc liễu hờn mày châu”
Sự tích về Cô Chín Thượng Ngàn
Cô Chín Thượng Ngàn đều là hiện thân của Cô Chín Sòng Sơn, là vị thánh cô đứng hàng thứ chín trong Tứ Phủ Thánh Cô, sau Cô Tám Đồi Chè và trước Cô Mười Đồng Mỏ. Dân gian kể rằng Cô Chín là vị Tiên Cô tài phép (cũng có thuyết cho rằng cô là con gái thứ 9 của Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế) Cô giáng trần, hóa thành Cô bán nước ở cổng trước đền Ba Dọi, theo hầu Mẫu Sòng) theo hầu cận Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong Sòng Sơn, cũng có tài liệu cho rằng Cô hầu bên Chầu Cửu hay Mẫu Thoải.
Theo sự tích dân gian, Cô Chín là người tài giỏi có phép tiên thần thông quảng đại, Cô tinh thông thuật xem bói, 1000 quẻ cô bói ra không sai một quẻ nào. Ai phạm tội gì, Cô về tâu với Thiên Đình cho thu giam hồn phách rồi Cô hành cho điên dại. Khi thanh nhàn, Cô dạo chơi khắp trời Nam, đất Việt, đi qua thấy xứ Thanh cảnh lạ đẹp vô biên, cô liền cho hội họp thần nữ năm ba vạn cát, lấy gỗ sung làm nhà còn cây si thì cô mắc võng. Nhân dân quanh đây cầu đảo thấy linh ứng nên lập đền thờ cô ngay tại đất này. Với phép thần thông quảng đại cùng biệt tài xem bói nghìn quẻ trong những năm chống giặc ngoài xâm lược, cô đã phò vua giúp nước bằng cách tiên đoán trận mạc nhờ đó mà trăm trận trăm thắng.
Cô Chín linh thiêng giúp người cứu đời nên người dân ở khắp muôn nơi luôn dành sự tôn kính nhất định đối với Cô. Theo đó, tại mỗi nơi thờ phụng, người ta lại gọi Cô bằng cái tên khác nhau kèm với sự tích về Cô với tên gọi như: Cô Chín Suối Rồng tại Hải Phòng, Cô Chín Thượng Ngàn tại Bắc Giang, Cô Chín Sòng Sơn tại Thanh Hòa đều là nhưng cách gọi tên khác của Cô Chín. Tại những đền phủ này, nhân dân đều áp dụng hình thức thờ vọng Cô, mong Cô ban phước lành, bình an tới cho muôn dân.
Cô Chín Thượng Ngàn là một trong những hóa hiện của Cô Chín, cô là tiên nữ theo hầu cận kề Mẫu Thượng Ngàn, cô giáng trần nói tiếng Mán, tiếng Mường, cô múa đuốc soi đường, thêu hoa trên vải. Và vì cô Chín vốn là tiên nữ trên thiên cung, hầu cận Mẫu Liễu Hạnh nên Cô Chín thuộc về Thiên Phủ. Tuy vậy, Cô Chín được thờ tại các nơi miền núi thường được gọi là cô Chín Thượng với nghĩa Thượng Ngàn. Theo quan điểm của người viết thì Cô Chín ngự ở cả 3 ngôi: Thượng Thiên, Thượng Ngàn và Thoải Phủ. Trong Tứ Phủ Thánh Cô chỉ có một Cô Chín mà thôi và Cô Chín hóa thân vào cả 3 ngôi: Thượng Thiên, Thượng Ngàn và Thoải phủ.
>>> Xem chi tiết về: Sự tích Cô Chín Sòng Sơn và đền Chín Giếng
Căn Cô Chín thì thế nào ?
Những người có kinh ngiệm cho rằng, người có căn Cô Chín thường sinh vào tháng 9 âm lịch. Những người mang căn cô thường rất thông minh, sắc sảo, nhanh nhẹn, cốt cách thanh cao, đặc biệt là họ còn thích những máu sắc nổi bật như màu hồng, màu đỏ màu cam và thích các loại hoa thơm. Không những thế, người có căn cô Chín thì cũng có tính cách rất ghê gớm, nghiêm khắc của Cô Chín. Dù vậy nhưng tâm can những người này lại rất thánh thiện, tốt bụng và thương người vô bờ bến.
Về giác quan thứ 6, những người có căn cô chín thường sát âm, hay cảm nhận được người ở cõi âm. Do đó người có căn Cô Chín thường có khả năng xem bói, chữa bệnh âm và gọi hồn. Nhiều người biết mình có căn Cô Chín rồi kêu căn Cô long đong trắc trở, khổ sở quá thì phải ra mở phủ cho đỡ khổ nhưng mấy ai biết được đó chỉ là giải pháp tạm thời và việc mở phủ cũng không dễ dàng. Việc khổ sở long đong đó cũng chưa chắc là do cơ hành vì chẳng Thánh nào bắt mình thế này thế kia, điều này có thể do phúc kém hoặc duyên nợ nhiều hoặc do chính tâm bản thân mình đã không yên. Tốt nhất vẫn nên chăm chỉ tích đức trả nợ duyên cho hết và tĩnh tâm tu tập là ắt sẽ hết. Nếu thấy số mình khổ thì cũng đừng nên đổ tại là do cơ hành. Các cụ có câu “đức năng thắng số”, số của mình là do mình tạo ra, nghiệp tốt xấu thế nào thì mình cũng tạo rồi, bây giờ mới cải thiện thì chỉ cần tu nhân tích đức, thờ kính cha mẹ, kêu cầu gia tiên là được. Vì nếu có căn cô, được cô thương thì “muốn làm người bình thường cô cũng không cho”.
Hầu giá Cô Chín Thượng Ngàn
Khi ngự đồng, cô Chín Thượng Ngàn mặc áo hồng phơn phớt màu đào phai, có khi cô múa quạt tiến Mẫu, múa cờ tiến Vua, cũng có khi cô thêu hoa dệt lụa, rồi lại múa cánh tiên. Ai cầu đảo cô đều sắm sửa lễ vật: nón đỏ, hài hoa, vòng hồng để dâng cô đều được cô chứng minh.
Chầu Văn Cô Chín Thượng Ngàn
Bản văn số 1
Nguyên xưa giá ngự đền Sòng
Quyền cai cửu tỉnh hầu trong bơ tòa
Cây sung cô lấy làm nhà
Cây doi làm cửa trông ra ngoài đền
Thanh Hoa cảnh lạ vô biên
Đời vua Minh Mệnh lập đền thờ ngay
Mẫu thời ngự chín tầng mây
Cô nay mắc võng ngự rầy cây sung
Âm dưong có mạch giao thông
Chín mươi chín giếng công đồng chảy ra
Đền thờ đừong cái vô qua
Lối vào Thanh Hóa lối ra Ninh Bình
Đồi ngang sơn thủy hữu tình
Đôi bên Long hổ đua tranh chầu vào
Vốn xưa cô ngự Thiên Tào
Bởi sa chén ngọc cung cao đế đình
Cho nên cô mới giáng sinh
Tuổi vừa tám chín gia hình còn thơ
Trần gian uốn lữoi đong đưa
Ai mà không biết tình cô khó chiều
Có khi cô ngự cây kiêu
Ai đi đến đấy ra điều đơn sai
Cô về tâu mẫu thiên đài
Thu giam hồn phách bỏ ngoài giang tân
Làm cho mê mẩn tâm thần
Làm cho chuyển động tấm thân mơ màng
Biết ra phải đến kêu van
Cô tha thời được bình an lại lành
Tiên cô có phép tàng hình
Sai năm quan tướng lôi đình ở trong
Phép cô lục trí thần thông
Cô ảnh đầu đồng xem bói được minh
Ai mà lễ bái tâm thành
Việc gì cô cũng chứng minh phán truyền
Dù ai tiến cúng về đền
Mùi hương thấu đến tự nhiên cô về
Hương xông thơm ngát bốn bề
Ngự đồng truyền phán việc gì chẳng sai
Ai mà xem bói cầu tài
Cùng trong gia sự chẳng sai chút nào
Âm dương phần mộ thấp cao
Cô nay soi xét việc nào chẳng sai
Phép cô linh ứng đại tài
Tam tòa lục bộ khâm sai động đình
Dù ai đổi số nhân sinh
Tuy rằng chữ thập cải hình chữ thiên
Phúc cho vô lượng vô biên
Sai năm quan tướng về miền cây thông
Có khi cô hiện thung dung
Dạo chơi khắp hết đàng trong đàng ngoài
Khi cô ngự cảnh bồng lai
Gỉa người thục nữ trêu người tình nhân
Cát đằng duyên hợp tấn tần
Dong chơi khắp hết hải thần ngao du
Khi về cực lạc tây cù
Phủ Nghĩa cho đến Đông phù giáp ba
Phủ Giầy chốn ấy bao xa
Lên tâu xuống rộng vào ra vẹn mười
Có khi bién hiện ra ngừoi
Thảnh thơi cô lại ngự đồi cây thông
Đàng ngoài cho chí đàng trong
Ai mà biết đến cô Sòng độ cho
Làm tôi đệ tử thánh cô
Dâng văn sự tích thỉnh cô giúp đền.
Bản văn số 2
Gió thu thoảng ngát hương lan
Trăng soi chín giếng nước vàng long lanh
Thanh hoa sơn thuỷ hữu tình
Có cô Chín Giếng anh linh khác thường
Xinh thời hầu cận Mẫu Vương
Dọn hàng quán mát âm dương núi Sòng
Cầm đàn luyện khúc năm cung
Gọi hồn non nước dục lòng thế nhân
Cung thương gió Sở mây Tần
Hồ cầm vọng nguyệt hoa xuân mỉm cươi
Sự lòng cố quốc đầy vơi
Sông thu nước chảy thuyền xuôi ngược dòng
Xế chiều sương tản tuyết đông
Cóng hồ tạm biệt tạ lòng quân vương
Líu lo chim én gọi đàn
Ử ơ tiếng vượn gọi con canh trường
Sáng trời gà gáy tan sương
Còn vang khúc nhạc canh trường đầy vơi
Tuy rằng theo Mẫu về trời
Anh linh xuất hiện núi đồi Thanh Hoa
Cây sung cô lấy làm nhà
Cây lan cổ thụ lắm hoa nhiều cành
Đền cô sơn thuỷ hữu tình
Đôi bên long hổ đua tranh chầu vào
Minh đường tụ thuỷ hợp giao
Cây si cô mắc võng đào hoạ ca
Tháng hai nô nức gần xa
Rước vào Ba Dội rước ra đền Sòng
Âm dương đôi mạch giao thông
Chín mươi chín giếng công đồng chảy ra
Giữa đường chính sứ người qua
Trăng thanh gió mát hiện ra bán hàng
Ninh Bình,Thanh Hoá,Nghệ An
Kẻ vô cầu tự rưóc chân nhang về thờ
Lòng người như nuớc mùa thu
Thấm nhuần cây cỏ bốn mùa tốt xanh
Tay tiên tỉa lá vin cành
Hoa tươi quả chín để dành đời sau
Chân cô lả bước tới đâu
Mở đường nhân nghĩa bắc cầu vinh hoa
Nón buồm vai quẩy lẵng hoa
Khi vào xứ Huế khi ra Bắc thành
Bóng hồng đủng đỉnh non xanh
Trăng in đáy nước long lanh suối vàng
Gót tiên dong duổi dặm ngàn
Hoa phô sắc tím lục lam da trời
Lòng trần đục lắm ai ơi
Vô duyên hồ dễ mấy người gặp tiên
Vì dân đã nặng lời nguyền
Bể sầu chưa cạn cõi tiên chưa về
Cô vân ảm đạm chiều hè
Muôn dân thành thị thôn quê ơn người
Anh hùng nữ kiệt ai ơi
Linh uy quét sạch bầu trời sáng trong
Hồng dương rực rỡ tây đông
Trăng sao vằng vặc bể trong muôn đời
Thắp hương khấn nguyện Phật Trời
Nôm ra kính chúc mấy lời văn ca
Cô về trắc giáng điện toà
Đem nước chín giếng ban ra mọi người
Lòng trần đã rửa sạch rồi
Tu nhân tích đức muôn đời hiển vinh.
Bản văn số 3
Chim kêu vượn hót trên ngàn
Dưới khe cá bạc cá vàng chầu lên
Tam thai ngũ nhạc án tiền
Trăng thanh gió mát quần tiên hội đồng.
Khi vui ngự chiếc xe rồng
Lúc buồn gảy khúc đàn thông,tỳ bà
Ngự đồng yến vũ,oanh ca
Khoan thai cô lại về tòa sơn trang.
Rong chơi mười tám cửa ngàn
Tam thập lục động sơn trang phép mầu
Trở về Quán Cháo,Đền Dâu
Danh lam cổ tích một bầu cảnh tiên.
Cửu Tỉnh,Mẫu đã ban truyền
Quyền cô chấp chính khắp miền trần gian.
Dầu ai hữu sự kêu van
Cô thương những kẻ trần phàm u mê.
Những khi khuya sớm đi về
Thập phương tiến bái cô xóa đi lỗi lầm.
Ai mà ngạo ngược cường hung
Coi thường cô Chín đền Sòng không thiêng.
Hành cho điên đảo,đảo điên
Trăm muôn thứ bệnh liên miên tháng ngày.
Giận ai cô đã ra tay
Làm cho đau ốm hẹn ngày mạng vong
Làm cho bệnh ốp vào trong
Cơm ăn chẳng đựoc khiến lòng đầy vơi
Khi lạnh lúc toát mồ hôi
Đập đầu lạy đất bái trời mà kêu
Tìm cô cầu đảo bái kiều
Cô về phán bảo những điều nhỏ to
Cô thương chỉ bảo dặn dò
Nước tiên chín giếng cô cho lại lành.
Tiếng đồn cô Chín anh linh
Trong Nam,ngoài Bắc phụng tình làm tôi
Tiên dù lánh hạc về trời
Hồn thiêng vẫn ở lòng ngừoi thế gian.
Bản văn số 4
Bóng gương nga soi miền Nam Việt
Gặp bạn hiền ai biết rằng ai
Có tiên than nữ đan đài
Quản cai chín giếng nơi ngoài Sòng Sơn
So bề tài sắc ai hơn
Hoa ghen mặt ngọc liễu hờn mày châu
Cung tiên giá ngự long lâu
Sửa sang xiêm áo về chầu Mẫu Vương
Cảnh tiên thú vị lạ nhường
Cô đà dạo khắp bốn phương xa gần
Phép cô giá vũ đằng vân
Cứu người ngoài Bắc hiển thần cõi nam
Dấu thiêng cô để trong am
Cây si đánh dấu ngàn năm thành chồi
Nền son liệt truyện hẳn hoi
Ngũ hành bát quái luân hồi Đồ Thư
Phép cô biến hiện thần cơ
Nhờ ơn Quốc Mẫu đã dư thế thần
Tiên cô cứu trợ người trần
Ai hay nhủ bảo ,biết thân giữu gìn
Vâng lời Mẫu nhủ cô lên
Nhờ tay tạo hóa được lên Châu Trần
Muôn nhờ gặp chốn thanh tân
Nhường xa bạn học nhường gần bạn tiên
Ba trăng đã ước mười nguyền
Miếu thờ cô lập thạch bàn cây si
Sòng Sơn rừng suối đi về
Một mầu hương lửa bốn mùa gió trăng
Thanh tân lịch sự nào bằng
Lấy cây làm tán lấy trăng làm đèn
Thiếu cổ thụ cam toàn
Một màu hương khói bốn bên suối rừng đàn thông
Phách trúc vang lừng
Chim dâng quả cúng vượn dâng hoa hầu
Tiếng đồn khắp hết đâu đâu
Kẻ xin phép lạ người cầu bùa thiêng
Nén hương bát nước khấn nguyền
Lễ kêu cô chín trình lên bơ tòa
Tàn nhang nước thải ban ra
Uống vào bệnh đỡ ngay đà bình yên
Xin cô chắc giáng điện tiền
Cây si giếng nước là nền dấu xưa
Đồng cô hương khói phụng thờ
Mấy người đã dễ được nhờ lộc vinh
Trần gian lễ bạc tâm thành
Cô lên thượng tấu thiên đình thánh cung
Tai trừ lộc hưởng thiên chung
Bát thiên thụ hưởng thiên xuân thọ trường.
Bản văn cô Chín múa quạt
Quạt tầu ba sáu nan xương
Cô cầm tới quạt cô thương thanh đồng
Quạt xanh quạt trắng quạt hồng
Quạt trắng dưới thoải quạt hồng trên thiên
Đôi tay múa lượn cánh tiên
Lầu lầu thu nguyệt thượng thiên trên trời
Cánh tiên bay bổng tuyệt vời
Nhác trông tựa thể giáng người tiên nga
Quạt cho gió lộng sơn hà
Quạt cho nam nữ trẻ già vui tươi
Quạt cho chim hót hoa cười
Quạt cho mát rượi lòng người thế gian
Quạt cho sóng lặng bể an
Trăng sao sáng tỏ xua tan mây mờ
Trần gian căn số phải thờ
Chưa ra hầu hạ còn cơ còn đầy
Tưởng rằng thẹn gió e mây
Ai ngờ phút nhớ phút khuây chẳng ngờ
Khi vui múa quạt múa cờ
Múa quạt tiến mẫu múa cờ tiến vua
Dệt gấm thêu hoa:
Đền thờ khung cửi bằng vàng
Thoi ngà nạm ngọc thừa nhàn thêu hoa
Về đồng xe chỉ luồn sa
Chỉ thêu ánh tuyết kim sa ánh vàng
Mũi kim (thêu) đưa xuống nhẹ nhàng
Đưa lên khéo léo đảm đang thay là
Cô thêu thỏ lặn ác tà
Thêu non thêu nước thêu hoa thêu người
Tiều phu kiếm củi trên đồi
Sóng cồn mặt nước cá bơi giữa dòng
Cô thêu mấy áng mây hồng
Thêu nàng chức nữ ngự cung Quảng Hàn
Tay tiên dệt lụa thêu loan
Cát hồng tiên nữ tòa vàng vua cha.
Đền thờ Cô Chín Thượng Ngàn
Đền Cô Chín Thượng Ngàn ở Bắc Giang có thể coi là đền Cô Chín Thượng Thiên hay đền Cô Chín Thượng Ngàn đều được. Đền nằm ở Thôn Đền Trắng xã Đông Sơn, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, đền Cô Chín Thượng Ngàn chỉ cách đền Chúa Nguyệt Hồ chừng 8 km, và cách đền Cô Bé Chí Mìu chừng 35 km. Đền Cô Chín Thượng Ngàn nằm trên đỉnh một quả đồi đầy cây xanh. Hiện nay đường lên đền đã được trải nhựa. Một con đường quanh co, ngoằn nghèo dưới những tán cây xum xuê. Ô tô đã dễ dàng lên thẳng đến sân đền. Ngôi đền nằm giữa bạt ngàn cây xanh trên đỉnh núi tạo nên một khung cảnh đầy chất thơ, lãng mạn, tràn trề linh khí. Đây là một ngôi đền có tiếng là linh thiêng.
Đền Cô Chín Thượng Ngàn trước đây chỉ có Động Sơn Trang thờ Tam vị Chúa Mường và Chúa Sơn Trang và một gian thờ bằng nứa lá thờ Vua Cha Ngọc Hoàng và Cô Chín Thượng Ngàn. Đền mới được xây dựng lại vào năm 2013 và 2014. Khi đó, đền đã phối thờ thêm Chầu Lục, Tứ phủ Thánh Chầu, Đức Thánh Trần Triều. Hiện nay ngôi đền đã khang trang, tố hảo rất nhiều so với trước đây.
Tại các vùng núi còn có Đền Cô Chín Tây Thiên tại Quần thể Du lịch Tâm Linh Tây thiên, Đền Cô Chín Đồng Mỏ tại Đồng Mỏ, Lạng Sơn, tại Đồng Hỉ, Thái Nguyên cũng có một đền Cô Chín Thượng, tại vùng gần cửa biển có Đền Cô Chín Suối Rồng Đồ Sơn. Tất nhiên, đền chính của Cô Chín là Đền Cô Chín Sòng Sơn ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa.
Khánh tiệc Cô Chín Thượng Ngàn
Ngày 9/9 âm lịch hàng năm được quy định là ngày tiệc chính của cô Chín Thượng Ngàn. Nếu bạn đi lễ cô ngày này sẽ được xem lễ hội cô được tổ trức trang trọng lộng lẫy, linh thiêng. Ngoài ra ngày 26/2 âm lịch hàng năm nếu các bạn nghé qua đền Sòng Sơn sang đền Cô Chín sau đó tới đèo Ba Dội các bạn cũng được đón lễ hội Cô Chín Đền Sòng, Cô Chín Giếng nên cũng rất tuyệt vời nhé.
>>> Truy cập kênh Phủ Dầy Nam Định Official và nhấn Subscriber để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định
Có thể bạn quan tâm
Phủ Chính Phủ Dầy thành kính tưởng niệm Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
Sự ra đi của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là một mất mát vô...
Khải Thánh Từ Phủ Dầy thờ Thánh Tổ, Thánh Phụ sinh ra Đức Thánh Mẫu thần chủ
Khải Thánh Từ Phủ Dầy tức Đền Khải Thánh, tục hiệu Phủ Tổ ở Giáp...
Đền Công Đồng Phủ Dầy
Đền Công Đồng Phủ Dầy là một ngôi đển nguy nga, bề thế, cung phủ...
Đền Giếng Phủ Dầy (Thủy Tiên Từ) thờ Mẫu Thoải – Cô Chín
Đền Giếng Phủ Dầy (Thủy Tiên Từ) dân thường gọi là đền Mẫu Thoải –...
Lễ rước Mẫu thỉnh kinh Phủ Chính hội Phủ Dầy năm 2024
Tiếp nối chương trình Lễ hội Phủ Dầy năm 2024, sáng ngày 14/4, (tức mùng...
Liên hoan nghệ thuật hát Chầu Văn tại Lễ hội Phủ Dầy năm 2024
Trong khuôn khổ các hoạt động Lễ hội Phủ Dầy năm 2024, sau lễ khai...
Hình ảnh khai mạc lễ hội Phủ Dầy năm 2024
Tối ngày 11/4/2024, tức ngày mùng Ba tháng Ba năm Giáp Thìn, tại sân vận...
Chính thức Khai mạc Lễ hội Phủ Dầy năm 2024
Tối ngày 11 tháng 4 (tức mồng 3 tháng 3 âm lịch), tại sân vận...