Chúa Bà Năm Phương (Chúa Ngũ Phương) là một vị nữ thần có quyền năng trong tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam. Tuy ít được nhắc tới trong tín ngưỡng thờ Mẫu nhưng với quyền năng và tài phép của bà, bà được Mẫu giao quyền cai quản năm phương trời đất, bản cảnh bản xứ ngũ phương vậy nên được tôn xưng là Bà Chúa Quận Năm Phương (hay là Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa).

“Năm phương năm miếu rõ ràng
Sắc phong bản cảnh chúa bà ngũ phương
Quyền bà cai quản năm phương
Muôn dân sớm tối dâng hương chúa bà”

 

 

Sự tích Bà Chúa Năm Phương

Chúa Bà Năm Phương hay còn gọi là Chúa Ngũ Phương. Nhắc đến ngài có lẽ rất ít người biết, hoặc trong văn hoá đạo Mẫu ít đề cập. Ngài là vị nữa thần có quyền năng cao, cai quản năm phương trời, đất. Danh xưng là Bà Chúa Quận Năm Phương, hoặc Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa.

Trong giai đoạn lịch sử khi vua Ngô Quyền đánh giặc Nam Hán xâm lược. Chúa đã thác sinh vào gia đình họ Vũ tại làng cổ Gia Viên, thuộc phủ Kinh Môn xưa. Ngày nay là phường Gia Viên, quận Ngô Quyền, Hải Phòng.

Lớn lên, bà trở thành vị nữ tướng tài giỏi dưới quyền Ngô Vương. Vua tin tưởng, giao cho bà quản lý toàn bộ quân lương, quân nhu tại bản doanh Gia Viên nằm tại Làng Cấm, chính là phố Cấm hiện nay. Bà lo mọi việc đều chu toàn, đầy đủ, giúp cho toàn bộ nghĩa quân có đủ sức đánh giặc. Khẩu hiệu của bà là “Thực túc binh cường” tức ăn no thì mới đánh thắng. Do đó, nhờ sự chỉ huy tài ba của đức Ngô Vương, cùng sự chuẩn bị chu đáo về tương thảo cùng lòng quyết tâm cao của các tướng sĩ đã làm nên chiến thắng lịch sử tại sông Bạch Đằng  năm 938 trong đó bà có công rất lớn kết thúc 1000 năm Bắc thuộc. Sau giành thắng lợi, Ngô Quyền phong bà tước hiệu Ngô Vương Vũ Quận Chúa.

Bà Chúa Năm Phương thác vào ngày 16/6 âm lịch khoảng năm 939 – 944. Khi đã hồi tiên về trời, bà được Mẫu giao quyền cai quản năm phương trời đất, bản cảnh bản xứ ngũ phương nên dân chúng mới tôn xưng bà là Bà Chúa Quận Năm Phương hay Bà Chúa Năm Phương.

Năm 1924, Vua Khải Định sắc phong cho bà là: “Ngũ Phương Vũ Quận Quyến Hoa Công Chúa Hộ Quốc Trang Huy Thượng Đẳng Thần”. Sắc chuẩn cho làng Gia Viên được thờ phụng.

 

 

>>> Xem thêm:

Sự tích Chúa Ba Nàng vang danh khiến người người nể phục

Chúa bà Đá Đen

Sự tích Chúa Cà Phê bà tổ chúa bói trên thượng ngàn

 

Văn khấn Chúa Bà Năm Phương

Khi khấn Chúa Bà Năm Phương cần trịnh trọng, nghiêm trang, tôn kính thể hiện lòng thành cũng như cầu xin chúa Năm Phương theo đúng quy chuẩn, người ta thường lạy 9 lạy  hoặc nếu có điều kiện thì quỳ khấn, nếu đông quá thì quán tưởng mình lạy rồi khấn:

Con xin kính lễ Chư Phật, chư Thánh, chư Thiên, chư Thần, chư vị thiêng liêng khắp tất cả

Chư vị bản cảnh thành hoàng, bản xứ thổ địa, chư vị hộ pháp nơi đền

(Lưu ý: Ở các đền thờ chúa đều kêu thêm: Ngài Bản cảnh Hải Phòng, riêng đền Cây đa 13 gốc kêu thêm ông Thổ Vượng (thành hoàng của làng, được thờ trước khi chúa về ngự)

Con xin kính lễ Chúa Bà Năm Phương tố linh tố hảo, nhị vị công chúa, và các chư vị hầu cận

Xin phép cho gia tiên nội ngoại tứ thân phụ mẫu được vào Đền lễ Phật lễ Thánh (nhiều nơi không mời gia tiên không vào được, hoặc gia tiên trách, mời để thể hiện tôn kính gia tiên đi kêu cầu, tấu đối cho minh)

Khấn xin Chúa Bà Độ cho: ……

(Nên khấn: Sám hối lỗi lầm bản thân, sám hối Phật thánh, oan gia trái chủ. Hứa tu sửa – Làm việc Thiện báo đáp Bề trên và Gia tiên)

Tiệc Chúa Bà Năm Phương

Ngày 16 6 âm lịch hàng năm,là Lễ Khánh tiệc Chúa Bà Năm Phương. Hải Phòng được coi là nơi sinh quán quê nhà của Chúa Bà năm xưa.

Đền thờ Chúa Bà Năm Phương

Đền thờ Chúa Bà Năm Phương có ở nhiều nơi, nhưng chính nhất vẫn là ở Hải Phòng với đền, phủ thờ Bà, tiêu biểu như:

• Đền Tiên Nga địa chỉ 53 Lê Lợi, phường Máy Tơ, Quận Ngô Quyền, là đền thờ chính, thờ chính cung Chúa Bà Vũ Quận
• Chùa Cấm thuộc Phố Cấm, Hải Phòng (tên tự: Cấm Giang Bản Cảnh Linh Từ hay Vân Quang Tự) chùa được xây trên nền nhà của Chúa bà;
• Vườn Hoa Chéo, trên đường Trần Hưng Đạo, Hải Phòng (nơi trước đây người me Tây kia lập đền tạ ơn chúa).
• Miếu Chúa tại Cây đa Mười ba gốc, xóm Trại, phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền.

Bà được người dân xã Chính Mỹ, huyện Thuỷ Nguyên thờ phụng tại miếu Đông Bến như một vị thành hoàng làng vv…. Ngoài ra ở các ngôi đình, đền thời Đức vua Ngô Quyền đều có phối hưởng thờ bà Chúa Vũ Quận.

Trong các đàn lễ mở phủ thở thường dâng một tòa đàn gọi là Đàn Chúa Bà, gồm có: hình Chúa Vũ Quận Năm Phương, hai cô hầu cận, hoặc 12 cô nàng đều màu trắng, nón chúa hài cườm, một cỗ xe ngựa hoặc xe có phu kéo (xe Chúa Bà) và thỉnh mời Chúa Bà về ngự để chứng đàn đó.

Văn Chúa Bà Năm Phương

Dâng văn Bản Cảnh Chúa bà

Ngũ Phương Thánh Chúa ngự tòa tiên cung

Thanh tân cốt cách hình dung

Danh thơm Tiên Chúa khắp vùng ai đang

Tiếng đồn trong Bắc ngoài Nam

Ngũ phương thập hướng mọi đàng thiếu đâu

Đông Phương giá ngự điện lầu

Xem trong bốn bể cứu cầu chúng sinh

Tây Phương hiển hách anh linh

Tày, Dao, Mán, Thái hiện hình bách nhân

Nam phương xa giá long vân

Thủ Thiêm, Bến Nghé xa gần đều qua

Bắc Phương chốn đó sơn hà

Tỉnh Tuyên, xứ Lạng, Thác Bà thảnh thơi

Trung phương lễ bái kiều mời

Thỉnh lai Tiên Chúa giáng nơi Hải Phòng

Thung dung phủ tía lầu hồng

Cây Đa chính ngự nhiều tầng thấp cao

Miếu thờ như thể động đào

Mười ba cội gốc vươn cao lá cành

Xem trong tỉnh ấy Hải Thành

Nơi nào dám sánh dám so miếu này

Miếu thờ lịch sự ai tày

Cửa thiêng Tiên Chúa hàng ngày khách qua

Lúc thì giá ngự Tiên Nga

Cấm Giang cổ địa chính đà dấu xưa

Nhang thơm thoảng ngát xa đưa

Nơi vườn hoa chéo khi xưa vẫn còn

Chúa chơi phủ tía lầu son

Đền Nghè linh ứng tiếng đồn nơi nơi

Tam Kì Chúa ngự thảnh thơi

Tiên La thắng cảnh là nơi đi về

Đông Cuông điện ấy đề huề

Ngũ Phương bản cảnh giáng về ngự vui

Chúa Bà giá ngự chính ngôi

Thanh đồng đệ tử các nơi xa gần

Độ cho trọn vẹn mười phần

Phần tươi, phần tốt, phần gần, phần xa

Dâng lên chính cửa Chúa Bà

Nón dâu, áo bạch, quạt ngà hoa tiên

Thành tâm thỉnh trước án tiền

Nguyện xin Tiên Chúa ngự lên điện tòa

Chúa về Chúa mới phán ra:

“Độ cho các ghế mặn mà thanh tao

Độ cho giáng vẻ hồng hào

Tứ thời bát tiết người nào cũng xinh

Trăng thanh vẻ nguyệt in hình

Thỉnh mời Chúa Quận anh linh giáng đàn

Chúa về nhận lễ chứng đàn

Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.

 

Hầu giá Chúa Bà Năm Phương

Điểm đặc biệt khi hầu giá Chúa Bà Năm Phương là bà chỉ được hầu ở một số vùng, chủ yếu là tại Hải Phòng. Bởi đây là quê nhà của chúa khi xưa. Trong các đại lễ lập đàn mở phủ, người ta thường dâng một tòa đàn gọi là Đàn Chúa Bà ( gồm hình Chúa Quận Năm Phương, hai cô hầu cận hoặc có thể là 12 cô mặc trang phục trắng cùng nón hài cườm, một cỗ xe ngựa hay thường gọi là Xe Chúa Bà) và thỉnh mời chúa về chứng đàn. Chúa về ngự thường mặc áo trắng hoặc cũng có thể chỉ choàng chiếc khăn phủ điện, làm lễ hai cuông rồi cầm tiền tung lên ban Công Đồng trong bản đền bản điện để khai quang chứng đền, chứng điện, chứng đàn, chứng phủ. Ở một số nơi khác, hầu chúa còn múa quạt và múa mồi.

Chúa Bà Năm Phương thường về ngự trước Chầu Năm Suối Lân hoặc cũng có một số người hầu chúa sau Tam Vị Chúa Mường.

 

>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube