Quan Hoàng Bắc Quốc hay còn được gọi là Ông Hoàng Bát Quốc, ngài được cho là người Tống Trung Quốc.Tuy vậy nhưng ngài lại là người có công lãnh đạo quân đội chống giặc Thanh xâm lược từ phía Bắc tràn xuống bảo vệ trấn Bảo Hà, Lào Cai. Trong bài viết này, ban biên tập sẽ tổng hợp các thông tin về Quan Hoàng Bắc Quốc là ai, sự tích về Quan Hoàng Bắc Quốc như nào, đền thờ ngài ở đâu gửi tới bạn đọc.

Đền thờ bát ngát bao la
Thỉnh mời Quan Bát Quốc ngà lục châu
Quản cai Thổ Mán sơn đầu
Sai quân đôn bộ đông hầu dạo chơi

Quan Hoàng Bắc Quốc là ai, sự tích Quan Hoàng Bát Quốc ?

Quan Hoàng Bắc Quốc hay còn gọi là Ông Hoàng Bát Quốc theo dân gian còn lưu truyền lại, ngài là tướng người Tống gốc Trung Quốc quy thuận nước ta. Với công lãnh đạo quân đội chống giặc Thanh xâm lược từ phía Bắc tràn sang bảo vệ trấn cảnh Bảo Hà, Lào Cai. Theo các bản văn còn lưu truyền đến ngày nay về Quan Hoàng Bắc Quốc thì ngài là người có công với đất Việt. Vốn là tướng nhà Minh khi bị nhà Thanh lật đổ nhà Minh, ngài không thể chống cự được sức mạnh của quân Thanh nên đã phải chạy sang đất Nam Việt nước ta. Khi nhà Thanh lên ngôi ngài theo phong trào “ phản Thanh phục Minh” chống lại nhà Thanh. Ngài lại sang quy thuận Nam Việt giúp Nam Việt đánh bại các cuộc chiến xâm lược nước ta của nhà Thanh trên miền biên ải đất Bảo Hà, Lào Cai.

Khi thanh bình ngài lại dạy dân trồng hoa màu và nuôi gia súc tăng gia sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân, cho đến khi thác hóa và âm phù dương trợ, ngài được nhân dân tôn kính phụng thờ cho người dân làm ăn buôn bán.

Một tích khác thì cho rằng Quan Hoàng Bắc Quốc là một thầy thuốc giỏi gốc Trung Hoa, ngài tinh thông các vị thuốc bắc thuốc nam, nên có công lao mang thuốc và chế thuốc giúp dân khắp miền Suối Mỡ, Bắc Lạng, nên được nhân dân tại đây phụng thờ, đến ngày nay vẫn còn 2 cây thuốc được lưu giữ tại đền được coi là vật chính để dân làng tưởng nhớ tới công lao của ông năm xưa.

Hiện nay vẫn còn ý kiến trái chiều về việc công nhận Quan Hoàng Bắc Quốc là vị thần có thuộc hệ thống Tứ Phủ hay không. Tuy ông có công với Việt Nam nhưng ông lại là người gốc Trung Quốc, chỉ nên thờ ông như một vị Thần bản cảnh chứ không nên thờ ngang vai với Tứ Phủ Thánh Hoàng. Mặc dù vậy theo nhiều đóng góp ý kiến, việc đưa Quan Hoàng Bắc Quốc vào Hệ thống thần linh Tứ Phủ là hợp lý, bởi vì:

• Dù ngài mang gốc là Trung Hoa, là trường hợp tương đồng với Tứ Vị Vua Bà nhà Tống đã có công với đất Việt nên được thờ cúng tại Việt Nam. Điều này thể hiện được đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” không phân biệt xuất thân, gia thế. Điều này phù hợp với đạo lý dân tộc.
• Do tính chất rộng lớn, các vị thần Tứ Phủ được phân chia, sắp xếp sao cho đủ để đại diện cho các vị thánh khác tại khắp mọi nơi, mọi vùng miền trên đất nước. Quan Hoàng Bắc Quốc sẽ là một trong những vị thần đại diện cho việc “tuy không xuất thân là người Việt, nhưng họ đều có công âm phù cho dân nước Việt”.

>>> Xem chi tiết : Hệ thống thần linh Tứ Phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Hầu giá Quan Hoàng Bắc Quốc

Quan Hoàng Bắc Quốc thường hay giá ngự về đồng, khi ngự về đồng ngài mặc áo vét kiểu Tàu, áo dài Tàu (áo sườn xám) và buộc tóc kiểu Nhà Thanh. Sau khi dâng hương làm lễ khai cuông, rồi ngài múa quạt, ngâm thơ Tàu và uống trà, đôi khi ngài lại nói tiếng Quảng Đông và hoặc tiếng Quan Thoại.

Đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc

Đền Quan Hoàng Bắc Quốc nằm tại khu di tích Suối Mỡ, thuộc thôn Dùm xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam ,Bắc Giang (nơi cũng thờ Mẫu Thượng Ngàn) nơi có dòng thác Suối Mỡ nổi tiếng.

 

Đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc

Theo lời kể của người dân, trước kia đền Quan Hoàng Bắc Quốc chỉ là ngôi miếu nhỏ giữa rừng núi âm u. Thời gian trôi đi, nhân dân đã cùng nhau hưng công xây dựng lại ngôi đền trên nền ngôi miếu cũ. Ngôi đền hiện nay khang trang và đẹp hơn xưa rất nhiều. Với lối kiến trúc 9 gian kiểu chữ đinh, với gian chính cung bên trong đền đặt tượng thờ Quan Hoàng Bắc Quốc. Ngoài ra, tại các gian khác đền cũng đặt tượng thờ các vị thần linh khác trong hệ thống thần linh Tứ Phủ như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Tam Tòa Thánh Mẫu, Ngũ Vị tôn quan, Cung Sơn Trang, Quan Hoàng Bảy, Quan Hoàng Mười, …

Khánh tiệc Quan Hoàng Bắc Quốc

Khánh tiệc đền Quan Hoàng Bắc Quốc tổ chức trùng với lễ hội đền Suối Mỡ tức vào ngày 30 tháng 3 và 1 tháng 4 âm lịch hàng năm.

Cung chính thờ Quan Hoàng Bắc Quốc thuộc đền Quan tại khu di tích Suối Mỡ

Sau khi tham quan hết khu đền thượng, đền hạ, đền trung dọc khu vực thác Suối Mỡ, điểm đến tiếp theo của khách hành hương sẽ là đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc. Tại đây, sau khi du khách vào đền dâng hương cúng lễ, sẽ ra khuôn viên sân đền nghỉ ngơi để hưởng thụ không khí mát lành cực kỳ thanh bình, yên ả tại ngôi đền thiêng thờ Quan Hoàng Bắc Quốc.

Bản văn Quan Hoàng Bắc Quốc

Đền thờ bát ngát bao la

Thỉnh mời Quan Bát Quốc ngà lục châu

Quản cai Thổ Mán sơn đầu

Sai quân đôn bộ đông hầu dạo chơi

Anh linh khắp bốn phương trời

Quan Hoàng Bát Quốc qua chơi nam thành

Đem quân dẹp giặc Nhà Thanh

Các ngôi Thổ Mán phục trình phải theo

Non cao quái họa đường chèo

Thổ Mường Mán Thai phải theo quy đầu

Quản cai sám sặp lộc châu

Thượng cầm hạ thú về chầu đôi bên

Sơn lâm các miếu các đền

Vào chơi trăm động cảnh tiên non bồng

Tay đàn miệng hát ca ngâm

Tiếng Kinh, Tiếng Mán, Tiếng Mường líu lô

Ông phán rằng tín nẳm đầy cô

Tú mì tim ý sám si ngằn cờ

Cầm tây chiên bẩn mì ô

Cẩn neo chinh trổ mị eo phổ mì

Sơn lâm phượng hót nhu mì

Tiếng chuông lác đác gọi ve gọi sầu

Dạo chơi khắp hết trăm châu

[Lên khăn áo:]

Dâng văn Quan Bát Bảo Hà

Vốn người nhà Tống sinh ra tướng tài

Võ thao lược hùng oai Quan có

Văn kinh luân Quan tế độ Việt Nhân

Sinh thời làm tướng trung thần

Tâm lòng ái quốc thương dân Quan còn

Việt cạn non mòn, lòng Quan thiết thạch

Ông quyệt đi diệt sâm loàn,

Đeo tai ách đến quê hương.

Quan Bát tung hoành trong điện dáo rừng hương

Mưa tên lủa đạn xem thường sử danh

Chàm tướng Chàm Thành, rừng xanh danh xứ

Lệnh sắc rồng Quan Bát trấn Lào Cai

Cờ cây trống giục quân gieo

Người leo lên ngựa, ngựa leo lên đồi

Tiếng thu hồi vang lừng khắp núi

Muốn có câu ca khúc Thái Hoàng Ca

Quan Bát về chầu bái mảng Vua Cha

Chè sen rượu cúc dâng tiến Quan Hoàng

Trong đền vàng khói hương nghi ngút

Rượu bồ đào ví hò tiến dâng lên

Mới nghe qua lời tâu của ghế

Nên Quan Bát Ngàn giáng thế

Trên Vua Mẫu đã truyền ban

Sai Quan Bát phán sam

Hôm nay Quan Bát ngự về đây

Ngài thông truyền cho hay

Khói hương thơm bay ngào ngạt

Con tiến văn đàn đàn hát hầu Ông

Vì ghế Ông đệ tử no lòng

Ông Bát giáng trần chứng tâm

Lộc sơn lâm bạc biển vàng rồng

Ông độ cho đồng vinh quang

Trên thái tùng hòa chiếu ra dân

Hội xe gía về đây

Chốn sơn trang núi rừng muôn thú nay

Đàn nghênh đức muốn ngâm thi thư

[Làm lễ:]

Chẻng Bat Gok xín xáng chóng hương bai sằn wòng (Thỉnh Bát Quốc tiên sinh thắp hương bái thần vương)

Đài nhắt luần bai xín xáng khàu gok ốn (Lần thứ nhất, tiên sinh bái cầu quốc an)

Đài yeè bai sểrng cầu mằn cường (Nhị bái, cầu cho dân Nam khoẻ mạnh)

Đài sám chee khau mải mài cấy wùi chằm suển (Tam bái, cầu buôn bán được chọn cơ hội)

Trôi hàu bai Nhắt Bủn Màn Lỳ (Lại bái, cầu một vốn vạn lãi)

[Khai Quang:]

Bây giờ Hoàng gậy năm nàng

Cô nào việc ấy dịu dàng bước ra

Đông phương Cô Cả hái hoa

Nàng Đôi tươi tốt Nàng Ba ưa nhìn

Nàng Tư chơi cảnh hồ tiên

[Cầm Quạt Dạo Chơi:]

Ghìm cương ngựa trước bể rồng Quan Bát bái mảng

Kính chúc Cụ Hoàng “Thọ Tị Nam San”

Chiếc quạt cầm tay Quan Bát phe phải nhẹ nhàng

Đèn loa trống giục rước Quan Bát Hoàng lai kinh

Áo lam biếc, chân hài sảo, quạt cầm tay

Ông biết phen này dạo chơi

Khắp sông núi bốn phương nguyện cầu

Độ chư thanh đồng ước lộc dài lâu

Danh vang lừng danh đã bao thời thời liệt quanh

Tướng danh có Quan Bát Hoàng cưú dân đời ghi nhớ

Bút thương Quan Hoàng chàm tướng

Lên ngựa Quan Bát về trời

Dấu thiêng nằm ghi để trang sự vẫn oai hùng

Quan Bát Hoàng năm lừng đây!

Quan Bát Hoàng năm lừng đây!

Nhà Quan thời chim hót líu lo

Tung cánh bay nhớn nhơ nào đó

Mừng Quan Hoàng hôm nay giáng vui

Độ cho người đồng nhân thắm tươi

Con kính dâng văn đàn Quan Bát giáng vui

Tay mang kiếm cung lên đường suôi dọc chiến kinh

Đàn nghênh mời Quan Bát Tối Linh

Nhang khói bay thoảng mờ thật kinh

Người ơn người Quan Bát Tối Linh

Người mong người độ cho an ninh

Dáng oai phong trước đền rồng

Hiền nào hùng oai phong như Quan

Tay cầm quạt tàu cầu an cho nhân gian

Ấn vua ban kiếm thần truyền

Giục ngựa thần Quan Bát đề minh

Hai miền Hà Giang, Bắc Mục còn

Ghi dấu danh tiếng Quan Bát Ngàn

Chốn biên cương núi trập trùng

Ông diệt bạo tàn loại xâm hương cung

Lệnh sắc rồng thằng ma cúng Ông

Con kính dâng văn đàn Quan Bát giáng vui

Tay mang kiếm cung Ông lên đường vui quân tiến trung

Hôm nay đây Quan Hoàng ngự vui vui vui thay

Chúng con cùng chung giúc ca vui ca vang

Mừng Quan Bát giáng lâm, mừng Quan Bát ngự đồng

Kẹo hồng kẹo đào dâng lên

Ông chứng tâm ông ban khen

Hôm nay ghế nhất tâm

Xin Quan Bát giáng lâm

Ông chứng tâm cho đồng lòng thành

Hôm nay Ông về nơi đây

Xiết bao mừng vui ca vang

Nghe tiếng Quan Hoàng anh linh nơi non xanh

Quan Bát Hoàng lập miếu dân cho dân an

Ghế nào căn số Quan Hoàng

Cầu ngài cầu ngài anh khang cho vinh quang

Danh Quan khắp bốn phương

Dân nào lúc tới xem

Xin cúi xin Quan Hoàng lòng ngài ban cho ghế Quan

Và cung văn xiết bao mừng vui

[(Điệu Quảng Hồ) Mời sơi trà:]

Cờ quân giặc phất phơ mệch đật a~!

Quan Bát ra sức tung hoành đục pháo xông tên a~!

Ngày hôm nay Quan Bát giá ngự đền a~ vàng.

Trà sen rượu cúc kính mời Quan Bát Ngàn sơi cạn.

Tay tiên kính dâng chung trà trà sen ngát hương

Đầy chùng trà sen tiến dâng mời

Đầy chùng thứ nhấp chung trà thơm ngát ngạt ngào

Hương thơm Quan Hoàng ngất ngây

Ngất ngây tâm hồn dành tiếng Quan Hoàng

Ngài thật, ngài thật hùng anh vang lừng bốn phương

Khắp thế gian co ai lịch sự bằng Quan?

Khắp thế gian co ai lịch sự bằng Quan?

Cung văn kính dâng văn đàn Quan Bát giáng vui

Danh Quan còn ghi trước đền rồng

Hương thơm nghi ngút Quan Hoàng danh tiếng

Đời đời còn ghi cho muôn người ấm no

Tiếng Quan Bát Hoàng danh tiếng oai hùng

Ngài thật, ngài thật hùng anh, anh hùng khắp bốn phương

Khắp thế gian khắp nơi sẽ được bình an!

Khắp thế gian khắp nơi sẽ được bình an!

[Điệu Vương Chiêu Quân]

Không biết Ông ra quanh năm

Ông cho bán buôn sịt bủn! (nghĩa: lỗ vốn)

Biết Ông Bát ra Ông gíup cho “Hòng vẩn phát xồi”! (Hồng vân phát tài)

Hú mài hú sám nhì yẩu đố đố sìn

Cháu còn đại đàn đắc pìng pìng ngốn a~!

Ngược suôi thông lợi “Nhắt bủn màn lỳ” (một vốn vạn lãi)

Ông chẳng gíup giêng ai

Ai hợp số Ông thương

Ống muốn người nhân thứ

Thương mến chư thanh đồng

Thiền tâm dót rắng con một lòng

Ông cũng cho gia đình mọi sự an khang

Khấn Ông chứng xám hối tha thứ xám hối tha thứ

Làm ăn bán buôn phát xồi đố ngân đố xìn

Đàn cháu con hẩu hẩu leng

Không biết đến Ông, Ông cho cửa nhà đèn đổ

Biết đến Ông, Ông cho hồng vẩn phát xồi a ~!

Yẩu lương cô Yẩu sáp bái sằn

Sấm bi hư ký cô nằm chảy

Anh trăng soi ngàn hoa lá

Cảnh non tiên Quan Bát Ngàn về đây

Tay tiên các cô nàng dâng chúc

Trà hương thơm Quan Bát Ngàn ngợi khen

Đây các cô tiên nang

ngắm ngợi khen các cô tiên nàng

Đẹp! Đẹp làm sao! Đẹp! Đẹp làm sao!

Muốn khúc cá ngợi Quan

Chim hót líu lo đón mừng xuân đến

Bóng huê đào rực rỡ trên non tiên

Hôm nay các cô tiên nàng vui đón

Mừng hôm nay Quan Bát Hoàng ngự vui

Đây khúc ca trên ngàn

Tra khuynh tươi các cô khuyên mời

Tiệc! Tiệc mừng vui! Tiệc! Tiệc mừng vui!

Muôn khúc ca nên vừa.

Trà liên tử hương thơm ngào ngạt

Đôi bàn tay ngà tươi mát của khách đài trang

Đôi tay tiên che quạt trầm hương

E thẹn chầm ngâm Quan Bát Hoàng

Trè sen rượu cúc kính mời Quan Bát Ngàn sơi cạn

Chùng chà sanh thơm ngát

Các cô nàng kính dâng

Trà sen hương thơm ngạt ngào

Chứng tâm chò đồng nhất tâm

Ngày hôm nay Quan Bát Ngàn loan gía

Sẽ cho được ấm no

Ngàn đời sau cháu con đời đời

Được vẻ vang hạnh phúc muôn đời!

Được vẻ vang hạnh phúc muôn đời!

Ai có về Bắc Mục Hà Giang?

Lào Cai, Yên Bái Quan Bát bước sang thiệt gì

Trên bản rồng choi choi còn ghi

Danh ngầu Bát Quốc cứu nguy sơn hà

Muôn hoa thắm ngát hoa ân tình

Vang thanh bình cả một trời xuân

Bạn tiện chúc ba ly rượu mừng

Quan Bát Ngàn ngất ngây tâm hồn

Trong đêm xuân bao tiên nữ hát ca

Kìa vù khúc chúa xuân hòng hoa

Ngài ngợi khen chén trè sen đậm đà

Thấy Cô Nhất, ba cây đa

Thấy Cô Tứ, cô khuyên mời

Mời Quan Bát Hoàng sơi bát chung trà tàu

Tính tính tình Cô Sáu họa ca

Tính tính tình Cô Bảy họa vui

Còn Cô Bé hát khúc ca thái hòa

Đấng danh tướng ai băng Quan Bát Quốc a~?

Giặc ngoại xâm nghe tiếng chạy dài

Trên thờ vương là tường trung thần

Dưới cai quản ba quân đều hiển hách

Ông đuổi giết quân đi

Oanh liệt nhiếp chư danh

Ghi nhớ người danh tướng

Can chiến công tung hoành

Đời còn ghi công đức Ông phụng thờ

Nhang khói bay đêm ngày tưởng niệm công ơn

Nước ta nhớ nhớ chiến công ấy nhớ chiến công ấy

Ngàn năm khói hương sớm chiều

Phúc danh phúc thần!

Đời nhớ ơn người xưa

Con chúc mừng Quan Bát về đây

Ông phát lộc cho chúng con được nhờ

Thành tâm Ông sẽ chứng cho

Cho đệ tử bán buôn phát xồi

Ông về cho trăm họ được nhờ

Ông về cho trăm họ an vui

Cho cây lộc nở hoa đầy nhà

Người tài đức Ông thời vĩnh chiếu

Người có đức Ông sẽ chứng cho

Lòng thành kính thắp một tuần nhang

Cho đệ tử bán buôn phát xồi

Chúc mừng Quan Bát về đây

Ông phát lộc cho chúng con được nhờ

Thành tâm Ông sẽ chứng cho

Cho đệ tử bán buôn phát xồi

Ông về cho trăm họ được nhờ

Ông về cho trăm họ an vui

Cho cây lộc nở hoa đầy nhà

Người tài đức Ông thời vĩnh chiếu

Người có đức Ông sẽ chứng cho

Lòng thành kính thắp một tuần nhang

Cho đệ tử bán buôn phát xồi.

 

>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube