Mẫu Cửu Trùng Thiên là ai ? đền Mẫu Cửu Trùng Thiên ở đâu ?

Trong Tứ Phủ Vạn Linh, người ta thấy có thêm một vị Thánh Mẫu nữa đứng đầu đó là Mẫu Cửu Trùng Thiên hay Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên. Vậy lai lịch vị thánh Mẫu này như thế nào, liệu rằng ngài có phải là Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên trong hệ thống Tam phủ hay không? hãy cùng theo dõi bài viết sau đây để tìm câu trả lời cho mình.

Ngự cung trung lầu son chính vị
Ở trên trời ngự trị 4 phương
Lòng Người trong sáng như gương
Thần thông biến hóa sửa sang cõi đời

 

Mẫu Cửu Trùng Thiên là ai ?

Mẫu Cửu Trùng Thiên có rất nhiều tên gọi khác nhau ví dụ như : Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên, Thiên Thanh Công Chúa, Thanh Vân Công Chúa, Lục Cung Vương Mẫu, Mẫu Trùng Thiên, Thánh Mẫu Cửu Trùng. Nhưng cái tên gọi phổ biến nhất, quen thuộc nhất với những người theo tín ngưỡng Tam Tứ Phủ thì Mẫu Cửu Trùng hay được nhắc với cái tên Mẫu Thượng Thiên hay thánh Mẫu Cửu Trùng. Ngoài ra, Mẫu còn có danh hiệu là Bán Thiên Công Chúa (Mẫu Bán Thiên), hầu hết các đền phủ hay điện thờ tại gia đều có ban thờ Mẫu Bán Thiên ngoài trời.

Sự tích về Mẫu Cửu Trùng Thiên cho đến nay không có một tài liệu nào ghi chép rõ ràng và chính xác, nhưng tại ngôi đền thờ Thánh Mẫu Cửu Trùng tại Ninh Sở, Thường Tín, người ta kể lại rằng: “Nơi đây trước kia sản xuất đồ mây tre đan. Có một người hàng ngày mang hàng qua sông để bán, nhưng bán rất chậm và hay ế hàng. Một sớm, ông mang hàng đi bán, khi đến gần bến sông, chợt thấy có một pho tượng dạt vào bến sông. Ông thấy lạ, lấy dây cột vào bờ và nói: “Tôi còn phải đi bán hàng đã, nếu ngài linh thiêng thì phù hộ cho tôi bán hết hàng, rồi tôi sẽ vớt ngài sau“.

Không ngờ hôm đó khi tới chợ, vừa hạ hàng xuống, mọi người đã ồ ạt kéo đến tranh nhau mua hàng. Lấy làm lạ, ở chợ quay về, ông đã vớt tượng lên rồi vác về làng. Bức tượng nhẹ bỗng, ông cứ thế nhẹ nhàng vác về. Nhưng khi đi đến vùng đất xây đền Mẫu Cửu Trùng Thiên ngày nay, pho tượng bỗng trở nên nặng trĩu, không sao vác nổi nữa. Ông liền đặt ngôi tượng lại nơi này. Hàng ngày ông đến thắp hương khói tại nơi đặt tượng. Kì lạ thay, hàng hóa của ông bán rất chạy. Tiếng lành đồn xa, mọi người xa gần đều kéo đến đó cầu xin thì mọi việc đều linh ứng, suôn sẻ, hanh thông. Người dân cũng xây dựng nơi đây thành một ngôi đền và được lưu giữ, thờ cúng cho đến ngày nay.”

Một truyền thuyết khác lại kể lại rằng, bà từng giúp người dân Việt cổ từ thời lập nước đánh đuổi giặc Xuy Vưu sang xâm lược nên được người đời biết ơn và tưởng nhớ.

 

Mẫu Cửu Trùng Thiên có phải là Cửu Thiên Huyền Nữ ?

Mặc dù có những ý kiến khác nhau tranh luận về Mẫu Cửu Trùng Thiên là ai ? họ cho rằng Mẫu Cửu Trùng Thiên là Cửu Thiên Huyền Nữ bên Trung Quốc được khắc họa là một hình tượng nữ thần linh thiêng với nhiều sự tích kỳ bí, tuy nhiên đây mới chỉ là ý kiến tham khảo. Tuy vậy, trong tâm linh người Việt, Thánh Mẫu Cửu Trùng ngự ở nơi 9 tầng mây, cai quản thiên cung gồm:

• Tầng trời 1 – Vườn Ngạn Uyển
• Tầng trời 2 – Vườn Ðào Tiên
• Tầng trời 3 – Thanh Thiên
• Tầng trời 4 – Huỳnh Thiên
• Tầng Trời thứ 5 – Xích Thiên
• Tầng trời 6 – Kim Thiên
• Tầng trời 7 – Hạo Nhiên Thiên
• Tầng trời 8 – Phi Tưởng Thiên
• Tầng trời 9 – Tạo Hóa Thiên

Mẫu Cửu Trùng Thiên có phải là Thánh Mẫu Liễu Hạnh ?

Một điều có thể khẳng định rằng Mẫu Cửu Trùng Thiên không phải là Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Có chăng sự nhầm lẫn xảy ra do danh vị của hai Mẫu gây nhầm lẫn. Theo đó, trong Tam Phủ, Thánh Mẫu Liễu Hạnh có danh hiệu là Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên, trong khi ở Tứ Phủ, Mẫu Cửu Trùng Thiên cũng có danh hiệu gần giống là Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên. Trong Tứ Phủ Vạn Linh, Mẫu Liễu Hạnh có danh hiệu là Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên.  Tuy nhiên, Mẫu Cửu Trùng Thiên không giáng trần nên Thánh Mẫu Liễu Hạnh đã trở thành Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên. Khi đó chúng ta có Tam Tòa Thánh Mẫu bao gồm:

• Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên ( Thánh Mẫu Liễu Hạnh)
• Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn
• Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ.

Chúng ta cũng cần phân biệt tránh nhầm lẫn các khái niệm Tứ Tòa Thánh Mẫu ( hay Tứ Vị Thánh Mẫu) và Tứ Phủ Thánh Mẫu. Tứ Tòa Thánh Mẫu là Mẫu Cửu Trùng Thiên và Tam Tòa Thánh Mẫu. Còn Tứ Phủ Thánh Mẫu là Tam Tòa Thánh Mẫu và Mẫu Địa. Có ý kiến tham khảo cho rằng vì việc cai quản Thiên Phủ vốn tách biệt với đời sống dương gian, Mẫu Cửu Trùng Thiên đã ủy quyền đại diện tại nhân thế cho Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên (tức Thánh Mẫu Liễu Hạnh). Bởi vậy mà ở nhiều đền điện, Thánh Mẫu Liễu Hạnh được thờ ở ngôi Mẫu Thượng Thiên, mặc áo đỏ. Ở những đền điện như vậy thường chỉ có Tam Tòa Thánh Mẫu chứ không có Tứ Phủ Thánh Mẫu, và Mẫu Cửu Trùng Thiên thì thường được thờ ở ngoài trời.

Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên ở đâu ?

Đền chính thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên tại Bằng Sở sát tường với Chùa Ngọc Minh,ngay cạnh Đền Dầm (nơi thờ chính của Mẫu Thoải). Cùng với Đền Đại Lộ (thờ Tứ Vị Thánh Nương), cách đó hơn 200 mét, bốn ngôi đền trên đã tạo thành một cụm di tích tâm linh Ninh Sở.

Đền Mẫu Cửu Trùng có từ lâu đời nhưng có từ thời nào thì chưa được xác định cụ thể.Khả năng lớn nhất có lẽ vào thời Trần Nhân Tông, cùng thời ra đời của Đền Dầm. Ngôi đền này, ngày trước là một ngôi đền thiêng vì thế cô ruột của vua Bảo Đại cũng đã từng đến đây cầu đảo.Hiện nay, nhà đền còn thờ một bức ảnh cô ruột của vua Bảo Đại tại một gian thờ nhỏ.

Đền Mẫu Cửu Trùng trước đây đã là một ngôi đền cổ kính, khang trang. Năm 2004, ngôi đền bị hỏa hoạn. Hầu hết kiến trúc của ngôi đền bị hư hại. Ngôi đền hiện nay là ngôi đền được phục trang và tu bổ hoành tráng hơn so với đền cũ. Với kiến trúc bao gồm 5 cung: Tiền cung, Trung cung, Thượng cung, Hậu cung và Cung cấm, trong đó:

• Tiền cung với Ban Công Công Tứ Phủ Vạn linh.
• Trung cung gồm có Ban Tam Giới nằm chính giữa, bên trái là Ban Trần Triều, bên phải là Cung Sơn Trang.
• Thượng cung: Chính giữa là Ban Công Chúa Bản Đền với tả hữu thị vệ. Tại cung này còn phối thờ thêm tượng Cô Bơ Thoải Phủ và tượng Cô Đệ Nhất Thượng Thiên; bên phải là Ban thờ tượng Quan Hoàng Cả, Quan Hoàng Bơ; Cung bên trái thờ tượng Quan Hoàng Bảy, Quan Hoàng Mười.
• Hậu cung: Chỉ có một cung thờ chính là Tứ Phủ Chầu Bà
• Cung Cấm: Gồm có 3 tượng thờ. Chính giữa là thờ tượng Mẫu Cửu trùng, hai bên thờ Mẫu Đệ Nhị và Mẫu Đệ Tam.

Nét đặc biệt ở nơi đây, cung cấm thờ ngôi Mẫu Thượng Thiên là Mẫu Cửu Trùng Thiên. Tất nhiên, hai bên Mẫu Cửu Trùng Thiên là Mẫu Đệ Nhị và Đệ Tam như Tam Tòa Thánh Mẫu ở các đền phủ khác.Có ý kiến cho rằng từ thời thượng cổ, khi Thánh Mẫu Liễu Hạnh chưa ra đời, người ta đã thờ như vậy.

Đến sau này, khi Thánh Mẫu Liễu Hạnh xuất hiện và được tôn lên thành Mẫu Thượng Thiên thì Mẫu Liễu Hạnh đã được thế vào vị trí Mẫu Cửu Trùng trong Tam Tòa Thánh Mẫu.

Có ý kiến khác cho rằng vào thời vua Lê người thiểu số ở vùng núi có tục thờ Sơn Trang, vùng đồng bằng có tục thờ Mẫu Thoải. Khi Thánh Mẫu Liễu Hạnh xuất hiện trở thành Mẫu Thượng Thiên đã thống nhất tục thờ Mẫu Thoải, tục thờ Sơn Trang (xuất xứ của Mẫu Thượng Ngàn) lại thành Đạo Mẫu như ngày nay. Một số nơi thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên tại đền Cô Chín Sòng Sơn thì tại Cung Cấm là thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên. Tương truyền,Cô Chín là hầu cận của Mẫu Liễu hạnh, cô còn là hầu cận của Mẫu Cửu Trùng Thiên. Chính vì thế, Mẫu Cửu được thờ trong cung cấm của đền. Đền Cô Chín Sòng Sơn cũng được coi là nơi thờ chính của Mẫu Cửu. Tại Đền Rồng – Thanh Hóa cũng có môt cung thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên. Cung này nằm sau ngôi đền và sát với vách đá.

Nhưng có lẽ đặc sắc nhất có lẽ phải kể đến là Đền Thượng Ba Vì trên núi Cổ Bồng mới đặt tượng Mẫu Cửu Trùng Thiên bằng đồng đúc, được an vị ngày 16/10/2010 có kích thước lớn bằng người thật, nặng khoảng 1 tấn, cao 2,3 mét.  Tác phẩm có giá trị nghệ thuật được thể hiện công phu trên chất liệu đồng đỏ đúc liền khối được chạm tam khí và gắn đá quý của tác giả Trịnh Yên được liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam bảo trợ.

Trong dãy núi Ba Vì có đỉnh Vua (cao 1296m), đỉnh Tản Sơn (đỉnh Bà hoặc đỉnh Mẫu, gọi là Ngọc Tản hay núi Phượng Hoàng Sơn cao 1081m) và đỉnh Ngọc Hoa (đỉnh Công Chúa, cao hơn 900m). Với đỉnh Mẫu, người xưa đã lập tích tôn thờ Mẫu sinh ra Sơn Tinh có tên là Lăng Sương, sau đó lập Đền Thượng để thờ Thánh Tản, có thể ở thời sau Hùng Vương.

Ngôi đền này đã bị rừng già phủ kín, vị trí Đến Thượng bây giờ là chổ mới lập lại gần trăm năm nay. Người ta thấy tại đây Đạo Mẫu đặc biệt củng cố, một lần nữa người ta đã nâng cấp Mẫu Cửu Trùng lên vị trí độc lập và được ngự ngoài trời. Ý nghĩa này muốn nói rằng Mẫu là đấng thông thiên hoằng pháp như đã có, đã nhận thức của tín ngưỡng trần gian này

Sắc diện của Mẫu Cửu Trùng có nét đoan nghị, tươi tắn, vị tha nhưng đầy vẻ trang nghiêm. Nét mặt này ứng với giác độ nhảy cảm của từng người hành hương chấp lễ khi đứng trước Mẫu.

• Nếu tâm tính hiền từ sẽ được nhận thấy vẻ mặt của Mẫu thật hiền từ.
• Nếu tâm tính bất định, bất ổn sẽ thấy vẻ mặt của Mẫu khoan dung, tâm sự, khuyên bảo.
• Nếu tâm tính dối trá, gian manh sẽ cảm thấy vẻ mặt Mẫu nghiêm buồn mà phát huy để đối tượng sám hối.

Có nghĩa là nhân tướng và vẻ mặt của Mẫu là phần thể hiện quan trọng nhất cho một pho tượng, toát được tố chất thanh cao, giản dị và dễ thấy ở vẻ đẹp chung ứng trong nhân loại ở tần số rất xa xưa nhưng lại rất gần với đời sống hiện nay.

Ở tượng Mẫu Cửu Trùng mới này đã được cho bỏ mũ bình thiên, vì các vua trần gian mới cần mũ ấy bởi lẽ họ là Thiên Tử, nên mới phải đội “lệnh ngang trời” ấy, còn các Thánh, Thần trong vai Thiên chủ không nên đội mũ ấy, vì “Thay mặt cho Trời” để hoằng pháp. Vì thế Mẫu Cửu Trùng đội chiếc mũ “đỉnh Phượng của Trời” do hỏa biến. Chiếc mũ của Mẫu mang dáng dấp Việt, như dáng mũ của Tứ Pháp và Phật Mẫu Man Nương bên chùa Dâu. (hỏa biến là những ngọi lửa hướng thiên cấu thành, theo nguyên tắc tứ linh thì chim Phượng do Lửa hóa ra, Rồng linh do Thủy tác thành, Lân ly do Mộc tạo nên và Rùa thiêng do Đất lập lại).

 

 

Bản văn Mẫu Cửu Trùng Thiên

Bản 1

Vận bốn mùa âm dương tuyết thảo
Lòng chí thành cầu đảo bình an
Dâng trà quả thực dâng lên
Lòng tin bái thỉnh Chúa Tiên Mẫu Cửu Trùng

Ngự cung trung lầu son chính vị
Ở trên trời ngự trị 4 phương
Lòng Người trong sáng như gương
Thần thông biến hóa sửa sang cõi đời

Mặt hoa mày liễu tốt tươi
Hình dung yểu điệu miệng cười như hoa
Lưng ong tóc phượng rà rà
Áo xông hương xạ hài hoa chân giày

Cửu trùng ngự chín tầng mây
Quản cai các bộ tiên nay thượng đình
Có phen Mẫu mặc áo xanh
Ngự chơi đồng điệu đàn tranh quyến trần

Dập dìu hầu hạ dư trăm
Kẻ nâng túi vóc, người cầm trùng xông
Áo xanh thay đổi áo hồng
Cõi Nam chính ngự ngai rồng đỉnh đang

Tay đeo trăm chuỗi hạt vàng
Miệng cười trăm thức vẻ vang hay là
Ngự thôi Chúa mới ban ra
Áo thắm quạt ngà ngự tới Tây Cung

Bầu trời cảnh ất đứng trông
Trang sinh tiên dược tiến dâng tức thì
Lại sai bát bộ tiên phi
Tinh kỳ thắng trỏ kéo đi dần dần

Đồn rằng cung Bắc thanh tân
Có bát thanh thủy tẩy trần bụi bay
Chúa liền ngự tới một khi
Mày mây chướng phủ khắp kỳ chân tay

Cô hầu sửa túi nâng khăn
Hương hoa phấn sáp đầy ngăn hộp cừ
Lược ngà Chúa lấy chải đầu
Áo vàng Chúa ngự quạt tàu cầm tay

Cờ vàng chi phất như bay
Xe loan giá ngự ngự rày tiên cung
Thấy người hạ giới có lòng
Nén hương thấu đến cửu trùng thiên thai

Đằng vân giá vũ một thôi
Thiên đình phút đã xuống chơi dương đình
Ba ngàn thế giới cảnh thanh
Đâu Đâu là chẳng chí thành lòng tin

Tiểu tôi thực lòng thảo hiền
Lễ tuy bất túc kinh thành hữu dư
Lạy Chầu xin giáng phúc cho
Từ rày để tử gồm no khang trù

Tứ thời bát tiết vô ngu
Chư tai hạn ách tống đưa hải ngoài
Chữ rằng:”Thiện giả thiện lai”
Đệ tử cầu tàu tàu đáo tại gia
Đền thờ Phật Thánh trên tòa
Khuôn phù đệ tử vinh hoa thọ trường.

Bản 2

Chốn cung tiên mây lòng ánh nguyệt
Cảnh bầu trời giá quyện hương bay
Cửu trùng nơi chín tầng mây
Thiên Tiên Đệ Nhất ngự rày cung trung

Gió đông phong hây hây xạ nức
Bộ tiên nàng chầu chực hôm mai
Dập dìu nơi chốn trang đài
Chính cung Mẫu ngự trong ngoài sửa sang

Ngát hương lan đào hoa đua thắm
Phương cá lầu cung cấm trang nghiêm
Tặng phong Đệ Nhất Thiên Tiên
Cầm quyền quản chủ cõi tiên tòa vàng

Chiếu gia ban khắp trong tám cõi
Hạ búi son mở hội quần tiên
Thần thông biến hóa vô biên
Phất tay ứng chỉ nơi miền thế nhân

Rằng cõi trần u mê lắm lắm
Tội chất chồng thời chẳng dung tha
Có hay quy chính cải tà
Tu nhân tích thiện thời mà lấy công

Chốn cửu trùng hữu thông tất cảm
Xét cõi phàm thành kính nhất tâm
Phù Nam quốc hộ muôn dân
Đạo thần biến hóa hiện thân giúp đời

Có phen ngự dạo chơi tiên cảnh
Ngự tòa vàng chấp chính trước sau
Bách thần dâng tiến ngọc châu
Lưu ly hổ phách quỳ tâu trước thềm

Bộ nàng tiên đàn ca tay gảy
Khúc nghê thường vang dậy nơi nơi
Tiêu thiều sáp thổi nhịp đôi
Quyển trầm thánh thót dạo chơi tỳ bà

Vườn thượng uyển trăm hoa đua nở
Đóa hải đường rực rỡ khoe xuân
Tây cù thượng giới thanh tân
Ấy là đất ngọc tiên nhân đi về

Lầu gác khuê rèm châu lóng lánh
Ngư phượng xa dạo cảnh hồ tiên
Thỉnh mời Mẫu giáng đàn duyên
Hương hoa oản quả dâng lên đảo cầu

Hô đệ tử sang giàu phú quý
Ra phép màu lục trí thần thông
Thỉnh mời Mẫu giáng đền Trung
Khuông phù đệ tử hưng long thọ trường.

Văn khấn Mẫu Cửu Trùng Thiên

Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!

Hương tử chúng con thành tâm kính lạy Đức Hiệu Thiên chí kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế.
Kính lạy Đức Cửu Trùng Thanh Vân lục cung công chúa.
Kính lạy Đức thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hòa Diệu đại vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu.
Kính lạy Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương.
Kính lạy Đức đệ tam Thủy Phủ, Lân nữ công chúa.
Kính lạy Đức đệ tứ khâm sai Thánh mẫu, tứ vị Chầu bà, năm toà quan lớn, mười dinh các quan, mười hai Tiên cô, mười hai Thánh cậu, ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch xà đại tướng.

Hương tử con là . . . . . . . . . . .
Ngụ tại . . . . . . . . . . .

Cùng toàn thể gia đình đến nơi Điện (Phủ, Đền) . . . . . . . chắp tay kính lễ khấu đầu vọng bái, lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha, kính dâng lễ vật, cúi xin các Ngài xót thương ủng hộ, kiến cho gia chúng con tiêu trừ tai nạn, điềm lành thường tới, điềm dữ lánh xa, hết tai ương bệnh tật trong nhà, hưởng thịnh vượng an lành mãi mãi.

Tài như nước đến, lộc như mây về, bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có phúc lành tiếp ứng.
Lại xin: Thể đức hiếu sinh, rủ lòng cứu độ, khiến cho chúng con như ý sở cầu, cho hương tử tòng tâm sở nguyện.
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!

Khánh tiệc Mẫu Cửu Trùng Thiên

Ngày tiệc của Mẫu Cửu Trùng Thiên là ngày 9 tháng 9 hàng năm

 

>>> Truy cập kênh Phủ Dầy Nam Định Official và nhấn Subscriber để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định