Núi rừng Yên Thế từ lâu nổi tiếng với ngôi đền thờ Chúa Nguyệt Hồ rất linh thiêng và huyền bí bậc nhất, nơi đây duy nhất tại Việt Nam thờ Chúa Bói, là địa chỉ văn hoá tâm linh của các thanh đồng đạo quan, con nhang đệ tử xa gần vẫn luôn thành tâm hành hương về hầu chúa. Trong bài viết này, ban biên tập tổng hợp gửi tới bạn đọc các thông tin về Chúa Nguyệt Hồ – vị chúa bà linh thiêng nơi núi rừng Yên Thế, Bắc Giang.

“Ai lên tới Cao Sơn Bạch Mã
Hỏi thăm đền chúa Nguyệt nơi nao ?
Ghé hỏi thăm phố Kép đi vào
Ngã tư Bố Hạ có con đường vào mỏ than
Ngôi đền thờ Chúa có miếu Cậu, lầu Cô
Xung quanh đá mọc lô xô con đường vào
Cây ngọc lan xanh biếc bốn mùa”

Chúa Nguyệt Hồ là ai ?

Chúa Nguyệt Hồ hay còn gọi là Chúa Bói Nguyệt Hồ hay Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ, là vị chúa bà thứ hai trong Tam Vị Chúa Mường, được biết tới là vị chúa Bói nổi tiếng linh thiêng bậc nhất Việt Nam, được nhân dân tôn kính phối thờ trong tín ngưỡng Tứ phủ.

>>> Xem thêm: Sự tích Chúa Đệ Nhất Tây Thiên và đền thờ Chúa

Sự tích Chúa Nguyệt Hồ

Theo thần tích và truyền thuyết ở vùng Bo (Yên Thế, Bắc Giang), sự tích Chúa Nguyệt Hồ được ghi chép lại như sau: Cuối đời Hùng Duệ Vương quân Thục ồ ạt mang quân sang xâm chiếm giang sơn họ Hùng. Hùng Duệ Vương bèn hạ chiếu đi các nơi tìm người tài giỏi để giúp vua trừ giặc. Lúc bấy giờ ở vùng Bo (Yên Thế) có hai ông Cao, Quý ra ứng tuyển và được vua chọn đi dẹp giặp. Bái tạ ơn vua, hai ông kéo quân về vùng Bo (Yên Thế) ngày đêm luyện tập binh mã chờ thời cơ diệt giặc. Khi quân Thục kéo sang, hai bên giao chiến ác liệt, thế giặc mạnh, quân ta yếu, hai ông Cao, Quý chỉ huy quân sĩ rút lui theo triền sông Thương rồi lựa thế đất hiểm trở quay lại giết giặc. Thuyền chiến dùng giằng chưa đi được vì các bà con gái lưu luyến yêu mến vùng đất này nên đã dời thuyền trở lại vùng Bo. Hai ông chỉ huy quân sĩ quay lại đánh giặc, bị bất ngờ phản công, quân Thục tự nhiên vỡ trận thua to, những kẻ tháo lui đều bị quân sĩ truy đuổi tiêu diệt hết. Thắng giặc hai ông trở về khao thưởng quân sĩ rồi hồi triều báo công với vua. Trước khi hồi triều hai ông phi thẳng ngựa đến khu Rừng Từ để nhìn bao quát vùng Bo một lần nữa rồi bỗng nhiên hóa tại đó. Phu nhân và con gái biết tin nhớ thương nên cũng tự hóa theo hôm đó vào ngày 15/2. Sau khi đánh thắng quân Thục, nhà vua phong cho các danh tướng là Thượng Đẳng Phúc Thần và truyền cho các địa phương, nơi các danh tướng đánh giặc, xây dựng đền miếu để thờ phụng mãi mãi. Triều vua Lê Đại Hành có sắc phong cho các vị Thần ở vùng Bo là: “Cao Sơn Quý Minh đại đức hùng lược trác vĩ Đại Vương Thượng đẳng Thần”.

Một tích khách kể lại rằng bà Nguyệt Nga là người vùng Yên Thế, có lòng nhân hậu, lão tổ Quỷ Cốc Tử tiên sinh đã thương tình và truyền dạy cho bà pháp thuật chiêm tinh, tướng số và đặt tên hiệu là Nguyệt Hồ. Để ghi nhớ công lao và cuộc đời của Chúa, người đời sau dâng văn rằng: “Sống âm thầm mồ côi cha mẹ/ Gặp được thầy Quỷ Cốc tiên sinh/ Một đời người đi làm phúc cứu dân/ Tiên sinh ban phép đặt tên Nguyệt Hồ/ Tiếng đồn cho tới Kinh Đô/ Có bà Chúa Bói Nguyệt Hồ rất hay/ Cửa nhà gia sự hôm nay/ Đồng gia tín chủ Chúa Bà chỉ cho/ Chúa truyền các ghế khỏi lo/ Sắm danh sửa lễ làm tôi Chúa Bà/ Dâng lên vải vóc lụa là/ Thoi xanh, ngựa tía tiến về ngàn xanh…”. Sau khi học được phép của Tiên Sinh, bà dành cả đời mình để làm phúc giúp dân lành. Chẳng bao lâu, danh thơm ấy đã lan truyền tới kinh đô, đức vua bèn mời chúa về, mỗi lần ra trận chống giặc xâm lăng, vua đều cho người đến, nhờ bà xem lành dữ và hỏi chuyện quân cơ, mưu lược.

Đền Chúa Nguyệt Hồ

Đền Chúa Nguyệt Hồ ở xã Hương Vĩ huyện Yên Thế, Bắc Giang còn được gọi là TỪ LINH HỒ NGUYỆT với lịch sử từ lâu đời, xưa ngôi đền có một cung đặt tượng thờ Nguyệt Nga công chúa và bài trí tượng thờ theo đạo thờ Mẫu, qua thời gian ngôi đền đã được nhân dân địa phương và các nhà hảo tâm công đức tu sửa tôn tạo nhiều lần thêm phần khang trang tố hảo. Quần thể di tích hiện nay gồm các hạng mục công trình: Cổng đền, khu sân đền, hồ Nguyệt, khu đền chính gồm tòa đại bái và hậu cung, kiến trúc theo lối cổ truyền thống. Trong hậu cung đặt tượng Bà Chúa bản đền, Chúa Nguyệt Hồ, tức Nguyệt Nga Công Chúa và bài trí tượng thờ theo tín ngưỡng thờ Mẫu bao gồm hàng Thánh Mẫu tới hàng Quan, hàng Chầu, ông Hoàng, các Cô, Cậu và Đức Thánh Trần. Hai cung ngoài tòa đại bái cũng bài trí tượng thờ theo đạo thờ Mẫu.

Như vậy, theo bề dày lịch sử, đền Nguyệt Hồ đã được phủ lên nhiều lớp tín ngưỡng, ngoài thờ “Bà chúa Nguyệt Hồ- Chúa Bói”, còn thờ “Tam tòa Thánh Mẫu”, thờ Cô, thờ Cậu, thờ Sơn Trang, thờ các ông Hoàng và đức Thánh Trần Triều…..và từ lâu đền Nguyệt Hồ đã được phủ lên một lớp tín ngưỡng “thờ Mẫu”. Theo các nhà nghiên cứu thì tín ngưỡng thờ Mẫu vốn là tín ngưỡng của người Việt cổ có từ lâu đời và ngày càng phát triển.

Khánh tiệc Chúa Nguyệt Hồ

Ngày lệ Chúa Nguyệt Hồ là ngày 15/2 âm lịch. Trong ngày lệ chính nhân dân vùng Bo rước kiệu từ đình Bố Hạ về đền Hạ, đền Trung và đền Thượng. Sau khi tế lễ tại đền Trung lại rước kiệu về đền Nguyệt Hồ. Tại đây phần tế lễ chúa Nguỵêt Hồ được tiến hành với những nghi lễ độc đáo như lễ dâng văn chúa Nguyệt Hồ. Bài văn cúng dâng chúa Nguyệt Hồ được thể hiện qua hình thức hát văn. Người được chọn diễn xướng hát văn phải có giọng hát hay, đàn giỏi, gia đình không có tang bụi.

Hầu giá Chúa Nguyệt Hồ

Chúa Nguyệt Hồ khi ngự đồng thường mặc áo xanh, múa mồi. Ngày lễ tại đền Nguyệt Hồ vào 15-2 âm lịch, tại đây phần tế được tiến hành với những nghi lễ độc đáo là lễ hát dâng văn. Người được chọn diễn xướng hát văn phải có giọng hát hay, đàn giỏi, đức tài trọn vẹn và gia đình không có tang bụi.

Bản văn Chúa Nguyệt Hồ

Bản văn Chúa Nguyệt Hồ số 1

Ai lên đến Cao Sơn Bạch Mã

Hỏi thăm Đền Chúa Nguyệt nơi nao

Hỏi thăm ga Kép mà vào

Ngôi đền Chúa ngự khác nào động tiên

Bốn mùa hoa trái dâng lên

Bạn tiên tấp nập đôi bên ra vào

Trước ngôi cao rầu rầu nét mặt

Chiếc gậy son chúa đặt phía sau

Lá trầu với lại quả cau

Tiền đài chiếc tráp sơn màu xanh lam

Chúa ngồi đó lòng đau như cắt

Dưới trần phàm bao kẻ u mê

Nhớ người con gái thôn quê

Không may nhỡn đãng phải bề khổ tâm

Sống âm thầm mồ côi cha mẹ

Gặp được Thầy Quỷ Cốc tiên sinh

Một đời làm phúc quên mình

Truyền ban ấn quyết đặt tên Nguyệt Hồ

Tiếng đồn cho tới kinh đô

Có bà Chúa Bói Nguyệt Hồ rất hay

Cửa nhà gia sự hôm nay

Mồ mả đất cát Chúa rầy chỉ cho

Âm dương chồng vợ căn do

Hợp tan tan hợp chỉ cho rõ ràng

Tiền hậu vận mọi đàng hay dở

Việc trong ngoài lầm lỡ chỉ cho

Về đồng phán bảo nguyên do

Có căn có số phải lo trình đồng

Tam đầu cửu vĩ thuyền rồng

Thoi xanh rừng núi sớ hồng kim ngân

Hình hài nón chúa kính dâng

Lập đàn thỉnh chúa lai lâm ngự về

Phép tiên chúa đáng tài cứu thế

Tiếng oai linh quyền chế nơi nơi

Phép tiên xoay đất chuyển trời

Gia công hộ phép cứu người trần gian

Thỉnh mời tiên chúa lai loan

Khuông phủ đệ tử nhân khang thịnh cường.

Bản văn Chúa Nguyệt Hồ số 1

Rừng tùng bách bốn mùa rợp bóng

Cánh sen hồng còn đọng hơi sương

Hay đây là sự phi thường

Nguyệt hồ chúa bói anh linh ai tày

Ơn lão tố theo thày học đạo

Mười năm tròn tu kiếp thiên nga

Nói rồi binh lửa can qua

Mẫu cho giáng thế trừ tà cứu dân

Nhớ tích xưa đời Lê Thái Tổ

Một thôn nghèo mái đổ màn sương

Lam chiều rặng cúc đưa hương

Chim ca vượn hít bên đường hoa chen

Khắp chuyện lạ trên trời dưới bể

Có những điều không thể tìm ra

Từ sinh vận hạn trong nhà

Khí hư vận kèm toàn gia tới kỳ

Đường dài tài lộc sinh ly địa lý

Hay huyết ly mộng mỵ thủy phòng

Ý đồ đen trắng đục trong

Người sinh số mệnh đo lòng thanh tao

Đường vận mệnh ai nào biết trước

Kêu chúa bà thời được biết ngay

Ơn trên thánh tổ cao dày

Truyền cho ấn quyết ra tay phù đời

Thuở nam việt nhớ xưa nguồn cội

Chúa có tài bấm độn lục nhâm

Phép tiên xem bói nhập thần

Xem trong thế sự thăng trầm ra sao

Dù ai bị ma cao phù quyết

Bệnh thời làm chẳng biết căn do

Linh phù bùa yếm bà cho

Trừ tà diệt quý khiến cho lại thành

Tiết xuân xanh thành tâm khấn nguyện

Tiến văn chầu chúa Nguyệt cung nga

Hương thơm tấu thỉnh ba tòa

Độ cho đồng tử vinh hoa thọ trường.

>> Xem thêm các video về Phủ Dầy tại kênh Phủ Dầy Nam Định Official