“Sớm hôm vui vẻ đền rồng
Ngày chơi Phủ Chính lầu hồng Chầu Đệ Nhất vào ra
Khăng khăng giữ sổ tam tòa
Lên đền chầu Chúa Liễu Hoa cầm quyền”

(Trích Văn Chầu Đệ Nhất)

Chầu Đệ Nhất là ai ?

Chầu Đệ Nhất hay còn được gọi là Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên, là vị chầu bà đứng hàng đầu trong hệ thống Tứ Phủ Chầu Bà, được Thánh Mẫu Thần Chủ giao quyền cai quản Tứ phủ.

>> Đọc thêm về Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn Chầu Đệ Tam Thoải Phủ Chầu Đệ tứ Khâm Sai là ai?

Sự tích Chầu Đệ Nhất

Trong dân gian vẫn có quan niệm cho rằng, Chầu Đệ Nhất chính là Chầu Quế Hoa Công Chúa hầu cận kề bên Thánh Mẫu Thần chủ, và Chầu cai quản Thượng Thiên (miền trời). Một số tích khác thì cho rằng Chầu là Thiên Cung Tiên Nữ, con vua Ngọc Hoàng, giáng hiện tại xứ Thanh giúp dân hộ quốc.

Lại một tích khác thì cho rằng Chầu Đệ nhất giáng sinh vào thời vua Lê Thánh Tông. Thủa ấy có viên quan là Trần Vĩ, tuổi già thoái quan, lui về Nghi Tàm dạy học. Vào một đêm trăng khi đang ngồi bên hồ ngắm trăng thì tự nhiên ngủ thiếp đi, trong giấc mơ ông thấy Thiên đế cho ông được một người con gái. Khi tỉnh giấc, thấy lạ, về nhà thì nghe tin người vợ lớn tuổi vừa đậu thai. Vừa tròn đầy tháng thì hạ sinh ra người con gái đúng như trong mộng. Ông mới đặt tên con gái là Quỳnh Hoa. Lớn lên Quỳnh Hoa nữ trung Nghiêu Thuấn được gả cho Liễu Nghi, tri phủ Hà Trung (Thanh Hoá). Khi Chiêm Thành lấn lướt sang bờ cõi nước ta, hai vợ chồng Liễu Nghi cùng nhau xông pha trận mạc. Thắng trận vua phong cho Liễu Nghi là Đô Đài Ngự Sử và bà là Quỳnh Hoa Phu Nhân. Sau khi chồng mất, Quỳnh Hoa xin về quê cũ chốn Nghi Tàm. Vốn có tài trồng dâu nuôi tằm, bà về dạy dỗ dân chúng ở khu vực đó, hưng công nghề nghiệp, làm một vùng phú thịnh. Dân chúng trong vùng không ai không biết ơn. Sau khi bà hoá, vua phong là Quỳnh Hoa Công Chúa, nhân dân hơn 60 làng thờ làm Thành hoàng và còn tôn xưng là bà Chúa nghề tằm.

Chầu Đệ Nhất khi giá ngự đồng

Trong thần điện và trong nghi lễ hầu đồng của Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tứ phủ, Chầu Đệ Nhất rất ít khi ngự đồng, chỉ khi khai đàn mở phủ trong những tiệc quan trọng, trình đồng có lễ Tứ Phủ Chầu Bà Sơn Trang thì mới thỉnh Chầu Đệ Nhất giá ngự về đồng chứng tòa sơn trang, khi giá ngự Chầu bà trong trang phục áo màu đỏ thêu phượng (màu tượng trưng cho Thiên Phủ) choàng khăn không, tuy nhiên Chầu rất ít khi giáng đồng.

Đền, điện, phủ chính thờ Chầu Đệ Nhất hiện nay còn chưa rõ, tuy nhiên, vì thánh Chầu gần gũi với Thánh Mẫu thần chủ, nên ở những nơi chính thờ Thánh Mẫu cũng nơi thờ Chầu. Theo quan niệm đó, Chầu Đệ Nhất là Chầu Bà Thủ đền tại Phủ Dầy, được thánh Mẫu giao quyền giữ sổ tam tòa, cầm cân định tội phúc của người thế gian.

Bản Văn Chầu Đệ Nhất

Bản 1:

Bóng kim ô ánh vàng xe xế
Cung thỉnh mời Chầu Quế ngự lên
Ngôi cao lồ lộ trung thiên
Tòa vàng choi chói cửa đền thung dung
Sớm mai vui vẻ đền Rồng
Ngày chơi phủ tía lầu hồng vào ra
Khăng khăng giữ sổ tam tòa
Lên đền chầu Chúa Liễu Hoa cầm quyền
Thông tri tam giới hoàng thiên
Coi khắp cửa phủ, miếu đền thiếu đâu
Trong ngoài thay thảy trước sau
Sửa sang Mẫu phó quyền Chầu bà coi
Quân thần phải đạo chúa tôi
Cô hầu cô hạ nàng đôi dập dìu
Khoe xanh xanh tốt đáng yêu
Khoe tài tài khéo khéo chiều lòng xuân
Đền thờ tả phượng hữu lân
Hoa lan hoa cúc thanh tân chơi bời
Thiên Đình chén rót đầy vơi
Khúc ca điểm đót cợt người người hay
Đàn cầm khéo gẩy năm dây
Cung huỳnh gió lọt chuốt mây mây vàng
Thung dung ghẹo khách quan đàng
Nhỡn tinh lóng lánh mày ngang đằm đằm
Miệng cười hoa nở đáng trăm
Răng đen rưng rức hoãn chằm vàng đeo
Đã lên ngôi báu trong triều
Đã nên ngọc tốt vàng yêu chương tòa
Miệng cười tươi tốt như hoa
Thanh tân lịch sự nết na dịu dàng
Càng nhìn càng thắm nhân doan
Nết na yểu điệu muôn vàn thảo hay
Việc nào mà chẳng tới tay
Lên đền xuống phủ không ngày nào sai
Có phen biến gái hiện trai
Ai thắm thắm vậy ai phai phai liền
Biết ra thời nhẹ như tên
Nếu mà không biết như thuyền bỏ neo
Quở cho trăm chứng hiểm nghèo
Chầu Quế trong triều giá ngự Đồi Ngang
Có phen làm chúa thượng thiên
Khi giả làm chúa thoải tiên thoải tề
Phàm trần ai thấy tin nghe
Khấn thôi tạ lễ miếu nghè kêu văn
Trần phàm kẻ vái người van
Còn đương nhẫn nhục nhân gian mờ mờ
Xem ra số phải phụng thờ
Kẻ khấn người vái nam mô khấn đầu
Biết bà bệnh tật khỏi đau
Kim ngân vàng mã xếp tàu đầy vơi
Có phen thong thả ngự chơi
Non bồng nước nhược mọi nơi rơi vào
Quế huê giá ngự võng đào
Khi ra nghè miếu khi vào chầu vua
Chầu rồi thẳng tới kinh đô
Đồi Ngang, Phố Cát bốn mùa dong chơi
Biết ra lễ bái thỉnh mời
Chầu bà trắc giáng ngự nơi bản đền
Thuốc bà tam vị thần tiên
Tàn nhang nước thái độ cho lại lành
Lễ bà nón thắm hài xanh
Đem về tiến nạp lấy danh cho đồng
Chầu về giá ngự từ trung
Khuông phù đệ tử hưng long thọ trường.